Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęcieautonomii
17
GottliebFichtemianemczynuokreślałtylkowolnedziałanie,czylitakie,jakim
niekierująnaciskizewnętrzne(Tatarkiewicz,1995).
Wfilozofiiwyróżniasięautonomięmoralną,utożsamianązniezależnością
wolilubsumieniaodzewnętrznienarzuconegoprawa(Szlachta,2001).Defi-
niujesięjako„uznawanie[…]zamoralnyimperatywnormypostępowania,
którąpodmiotprzyjmujewsposóbwolnyiracjonalny”(Honderich,1998:52).
ImmanuelKantwdzieleKrytykapraktycznegorozumuuznał,żewolajestwolna
wówczas,gdyjestniezależnaodprawprzyrody,ajejjedynympunktemodnie-
sieniaimotywemdladecyzjijestwskazanieprawamoralnego.Istnienieprawa
moralnegopozwalaczłowiekowipoznaćwsobiesamymistnieniewolnoścido
postępowaniazgodnieznimlubdojegoprzekroczenia.Jednostkapowinnapo-
stępowaćtak,byzasady,któreniąkierują,mogłyodnosićsiędopostępowania
ogółuludzi.Wartościowajesttylkowola,któradążydospełnieniazanotowane-
gowświadomościobowiązku(Kant,2002).
Przedstawicielefenomenologiizapodstawowącechęświadomościuznawali
inicjatywę,którąuważasięzaważnykomponentautonomii(Drüe,1995).
RomanIngardenwKsiążeczceoczłowiekuodnosisiędoczynuświadomego
iwolnego,czylitakiego,którywieluobecnychautorówokreśliłobyterminem
autonomiczny.Autorstwierdza,żedecyzjalubczynosobymogąbyćuznaneza
jejwłasne,gdyinicjatywaichpodjęcia,początek,kontrolaprzebieguipodtrzy-
maniepochodzązjej„centrum”(Ingarden,2009:85).Działaniawłasneosoby
charakteryzująsięniezależnościąodotaczającychczynnikówzewnętrznych
przyjednoczesnymuwzględnianiuichistnieniaiotwartościnaichdziałanie.
Takiewolneiświadomeczynyumożliwiająosobiezachowaniepoczuciajed-
nościiintegralnościmimoupływającegoczasu.Ingardenuważa,żedziałania
osoby,jeślimożnajeuznaćzajejwłasne,wiążąsięzodpowiedzialnością,gdyż
towarzyszyimświadomośćwartościmotywującychdoichpodjęcia.Najwyż-
szystopieńwolnościczłowiekosiąga,gdywdobrowolniepodjętychdziałaniach
urzeczywistniawartościprawdy,dobraipiękna(Ingarden,1985).
Współczesnekoncepcjefilozoficznepojmująautonomięjakokierowaniewłas-
nympostępowaniemipodkreślają,żeznaczeniowojestonabliskapojęciomwol-
nejwoli,wolnegowyboruiwolnegodziałania(Mele,2001).Wolęuważasięza
„zbiórfunkcjisamoregulacyjnych,któreumożliwiająpodmiotomrealizowanie
wybranychprzeznichzamiarówwsposóbprzystosowawczy,woparciuospo-
dziewaneprzyszłewynikiidążeniedorealizacjicelówdługoterminowychwob-
liczukonfliktów,pokusorazczynnikówrozpraszających”(Walter,2011:523).
Wwiększościteoriijakoskładowewolnejwoliwymienianesą:wolność,czyli
możliwośćpodjęciainnegodziałania,zrozumiałość-oznaczająca,żemożna
podaćracjonalnepowodydziałanialubznaleźćmotywynimkierujące,atakże
autorstwo-postulujące,żedziałaniepochodzizautentycznegonja”osoby(Wal-
ter,2011).G.Watson(1987)uważa,żeautonomia,obokdostępudoalterna-
tywnychmożliwościdziałania,jestskładowąwolności.