Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Historiaproktologii
fstulotomiimożedojśćdouszkodzeniamięśnizwieraczy
odbytu.Abulcasisopisywałprzypadkizwłasnejpraktyki,
dlategowiadomo,żestosowałsiędozaleceńHipokratesa.
Mającwiększąwiedzęniżlekarzegreccy,jakopierwszy
wykonałiopisałzabiegcałkowitegowycięciaprzetokipo-
niżejzwieraczyzzabezpieczeniemniciąjejodcinkaprzez-
zwieraczowego13.Takatechnikaistotnieograniczałaryzyko
pojawieniasięinkontynencji.
Niewielewiadomoozaleceniacheuropejskichleka-
rzywodniesieniudochoróbodbytuwokresiewczesne-
gośredniowieczapozafaktem,żewleczeniuchętnie
stosowanokauteryzację,awszelkiedolegliwościzawie-
rzanoopieceświętychKościoła.Opiekunemchorujących
naguzkikrwawniczebyłirlandzkiascetażyjącywVIIwie-
kuśw.Fiakier(irl.Fiachra,łac.Fiacrius).Jakgłosilegenda,
ciężkąpracęfzycznąnarzeczubogichprzypłaciłpowsta-
niemkrwawiącychhemoroidów.Ichociażswojewyzdro-
wieniezawdzięczałżarliwejmodlitwie,towobecchorych
stosowałzgołainnemetody.Krwawiącehemoroidywypa-
lałrozgrzanymiżelaznymiprętamilubkamieniami,które
wpychałchorymdoodbytu14.Kultświętegorozpowszech-
niłsięitrwadodziś.Wśredniowieczuchorobahemoro-
idalnabyłanazywanachorobąśw.Fiakra,aonsamzostał
uznanyzapatronaosóbcierpiącychnahemoroidy15.
OdrodzeniesięmedycynywEuropiepookresiewcze-
snegośredniowiecza(tzw.wiekówciemnych)nastąpiło
wXIstuleciudziękipowstaniupierwszejświeckiejszkoły
medycznejwSalerno,hołdującejnauceHipokratesaiGa-
lena,alekorzystającejtakżezwiedzylekarzyarabskich,
zwłaszczawzakresieanatomiiichirurgii.Leczonotam
głównieprzeczyszczaniem,dietąiprzyżeganiem.Najzna-
komitszymipostaciamiszkołybyli:mistrzRogerFrugardi
(RogeriusSalernitanus,około1140–1195),autortrakta-
tuPracticachirurgiae,kładącegopodwalinypodgatunkiza-
chodnichpodręcznikówchirurgicznych,orazjegouczeń
RolandoCapellutizParmy,któregokomentarzdonauk
mistrza,napisanyokoło1230roku,stałsiępodstawowym
podręcznikiemchirurgiinanastępnedwastulecia.
Praktykachirurgicznailekarskapóźnegośredniowie-
czawEuropiezjednejstronypodlegaławpływowidoktry-
nykościelnej,azdrugiejbyłauwikłanawwierzeniaoparte
naastrologii.ZgodniezłacińskazasadąEcclesiaabhorett
esanguine(„Kościółwystrzegasiękrwi”)zabronionodu-
chownymizakonnikomwykonywaniazabiegówchirur-
gicznych.Stopniowo,podwpływemKościoła,znaczenie
chirurgiiuniwersyteckiej,wtymchirurgiijakodziedziny
13
R.F
.Mould:Rozwójwiedzyorakuodnajdawniejszychczasówdokoń-
caXVIIIwieku.Nowotwory.JournalofOncology.2008;58(2):178.
14
J.C.Bonello,H.Cohen,R.J.Gorlin:Ofheliotropesandhemorrhoids.
St.Fiacre,patronsaintofgardenersandhemorrhoidsufferers.
DiseasesoftheColonandRectum.1985;28(10):702–704.
15
J.E.Racouchot,C.Pétouraud,J.Rivoire:Thehealerofhaemorrhoids
andpatronsaintofprotology.AmericanJournalofProctology.1971;
22(2):175–159.
medycyny,ulegałopomniejszaniu.WwynikudecyzjiIVSo-
boruLaterańskiegozaczętousuwaćchirurgięzwydzia-
łówlekarskichorazzaprzestanoegzaminowaniazniej.
Medycyuniwersyteccyzaczęlistronićoddziałalnościchi-
rurgicznejjakonielicującejzpowagąstanulekarskiego.
Przezkolejne200latchirurgiabyławEuropiedomeną
balwierzy,cyrulikówiłaziebników,anawetkatów16.
Dopierozasprawączternastowiecznegopapieskie-
gomistrzachirurgiiGuydeChauliaca(około1300–1380)
ijegodziełaChirurgiaMagnamedycynazabiegowapo-
woliodzyskiwałanależnejejmiejsce.Chauliacopowiadał
sięzastosowaniemrestrykcyjnychdietiprzeczyszczania,
alejeśliuznał,żeguznowotworowynadawałsiędolecze-
niaoperacyjnego,przeprowadzałszerokiewycięcie,dbając
oto,abyusunąćwszystkie„resztki”choroby.Gdywgrę
wchodziłotylkopostępowaniełagodzące,stosowałżrącą
pastę17.OpróczopisutechnikchirurgicznychdziełoChirur-
giaMagnazawierałolicznewskazówkidotyczącestosowa-
niaziółorazpobudzaniarandoropienia,niemającsobie
równychwówczesnymświecie.Wtymsamymokresie
pojawiłysiępionierskiepraceangielskiegochirurgaJohna
Ardernela(1307–1392),jednegozniewieluprzedrenesan-
sowychlekarzyeuropejskich,którzydoskonaleznalinaucza-
nieHipokratesa,Galena,AvicennyiAlbucasisa,alemieliod-
wagęjekwestionować.WswoimdzieleDeArtePhisicali
etdeCirurgiaJohnArdernesformułowałpodstawypostę-
powaniawleczeniuprzetokodbytuorazzaprezentował
służącedotegospecjalneinstrumentarium(elastycznason-
da,strzykawka,igłazrowkiem,skalpel)18.Jegopierwszym
pacjentembyłlordAdamEveringham,któryprzebywając
weFrancji,leczyłsiębezskutecznieuwieluznanychchi-
rurgów.Wyczerpanychorobąileczeniempacjentpoddał
sięoperacjizaproponowanejprzezArdernela,ponieważ
byłprzekonany,żeniepozostajemujużnicpozaśmier-
cią.Samaoperacja,będąwariantemtechnikiopisanej
przezAbulcasisa,zostałaszczegółowoopisanaizilustro-
wana.Podstawowymjejzałożeniembyłodokładnerozcię-
cieprzetokizapomocąskalpelawprowadzonegowzdłuż
igłyzpozostawieniemranydosamoistnegowygojenia.
Coważne–pacjentodzyskałzdrowie.
Istotnyprzełomwleczeniuchirurgicznymprzyniosłado-
pieroepokarenesansu.Dwóchnajwybitniejszychchirur-
gówtegookresutoFrancuzi:AmbroiseParé(1510–1590)
16
Dopołączeniasięobugrupzawodowychdoszłodopierowszesna-
stowiecznejAnglii,gdziepowstałostowarzyszeniezrzeszająceobie
gildie(UnitedCompanyofBarbersandSurgeons).Mimowprowa-
dzeniasurowychegzaminówzawodowychchirurgomibalwierzom
nadalzabronionebyłopodawanielekówprzeznaczonychdoużytku
wewnętrznego.
17
R.F
.Mould:Rozwójwiedzyorakuodnajdawniejszychczasówdokoń-
caXVIIIwieku.Nowotwory.JournalofOncology.2008;58(2):172.
18
J.Pearn:MasterJohnofArderne(1307-1380):afounderofmodern
surgery.AustralianandNewZealandJournalofSurgery.2012;
82(1–2):46–51.
3
