Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Historiaproktologii
iPierreFranco(1505–1578).Pierwszyznichzasłynął
zpodwiązywanianaczyńkrwionośnych(ligatury),które
wprowadziłpodczaszabiegówamputacjizamiastprzyże-
ganiarozgrzanymdoczerwonościżelazemizalewaniaran
wrzącymolejem.ChirurgParébyłjednakklasycznymgale-
nistąuważającym,żekrwawieniazhemoroidówzapobie-
gająmelancholii,trądowiorazzapaleniupłuciopłucnej.
Dopieronadmiernautratakrwisprzyjała,jegozdaniem,
wychłodzeniuwątrobyibyławskazaniemdoleczeniaza-
biegowego19.PierreFrancoopisałaparatsłużącydosamo-
dzielnegoprzeprowadzaniawlewudoodbytniczegowyko-
nanyzkrowiegopęcherza,podczasgdyParépreferował
użyciewtymcelustrzykawki(lewatywy).
Brakistotnegopostępuwiedzymedycznejwzakresie
technikoperacyjnychbyłwynikiemdominacjiteoriihumo-
ralnejGalena.Abysiętakipostępmógłsiędokonać,ko-
niecznebyłoodrzuceniezałożeńteoriihumoralnejioparcie
technikchirurgicznychnaobiektywnychdanychotrzymy-
wanychzbadańanatomopatologicznych.
WiekXVIprzyniósłprzełomowedlamedycynydziełoDe
corporishumanifabricaAndreasaVesaliusa(1514–1564),
aWilliamHarvey(1578–1657)opisałprawidłowokrąże-
niekrwi.MieszkającywPadwieanatomGiovanniMorga-
gni(1682–1771),dziśuznawanyzatwórcęnowoczesnej
patologii,zestawiłiskatalogowałhistoriechorobypacjen-
tówzwynikamisekcjizwłok,abywsposóbanatomopato-
logicznywyjaśnićmechanizmśmierci.Szczegółowoopisał
przypadkiraka:płuca,żołądka,odbytuimacicy20.
Odkryciazzakresunaukpodstawowychprzyniosłyzapo-
wiedźnowychzdobyczyzdziedzinydiagnostykiiterapii
choróbjelitorazzmianęstatusuzawodowegochirurgów.
Uważasię,żeprzełomnastąpiłwXVIIwiekuweFrancji
zasprawąchorobykrólaLudwikaXIV–KrólaSłońce,uktó-
regorozwinąłsięropieńokołoodbytniczy.Poseriinieuda-
nychpróbleczenialewatywamiiokładamiropieńpękł
iprzekształciłsięwprzetokę.Wobecbezsilnościdworskich
lekarzyzpomocąkrólowiprzyszedłfrancuskibalwierz
Charles-FrançoisFélix(1635–1703),któryprzygotowywał
siędowykonaniazabiegu,praktykującoperowanieokolicy
odbytuna75więźniachinędzarzach21.Félixopracował
specjalnyretraktor,którywykorzystałwseriitrzechopera-
cji.Szczęśliwiezabiegipowiodłysięikrólpotrzechmie-
siącachmógłdosiąśćkonia.Charles-FrançoisFélixotrzymał
19
S.Norn,H.Permin,P.R.Kruse,E.Kruse:AmbroiseParé(1510-90)-
andfeaturesofthehistoryofsurgery.DanskMedicinhistoriskArbog.
2010;38:46–62.
20
R.F
.Mould:Wybranewydarzeniawhistoriimedycyny,zeszczególnym
uwzględnieniemzagadnieńzwiązanychzrakiem,cz.2.OdWesaliusza
(1514-1564)doJohnaHuntera(1728-1793).Nowotwory,Journalof
Oncology.2013;63(4):334.
21
D.A.Walczak,M.Wojtyniak,A.L.Komorowski:Krótkahistorialeczenia
przetokjelitowych.[W:]Przetokiprzewodupokarmowego(red.T.Ba-
nasiewicz,A.Bobkiewicz,D.A.Walczak,G.Wallner).Termedia,Poznań
2017,s.20.
4
wnagrodętytułszlacheckiorazposiadłośćziemską.
Wdzięcznośćkrólasprawiła,żewarunkipracybalwierzy
znaczniesiępoprawiły,aprestiżzawoduwzrósł22.
W1718rokuniemieckichirurgianatomLorenzHeister
(LaurentiusHeister,1683–1758)opublikowałswojedzie-
łoChirurgia,wktórymszczegółowoomówiłnajnowszy
stanwiedzynatematleczeniazabiegowegoorazprzed-
stawiłliczneilustracjeprzedstawiającenarzędziaitechni-
kioperacyjne,wtymm.in.stosowanewleczeniuhemoro-
idów23.WdrugiejpołowieXVIIIwiekutacychirurdzy,jak:
JeanLouisPetit(1674–1750),twórcametodypodśluzów-
kowegowycięciahemoroidów,PercivallPott(1714–1788),
WilliamCheselden(1688–1752)iJohnHunter(1728–1793),
toczylimiędzysobąspór,którazdwóchmetodleczeniaza-
biegowego–podwiązanieczywycięcie–jestlepszaibez-
pieczniejszadlapacjenta.Powszechnieuważano,żełącze-
nieobuzabiegówjestzbytbolesnedlapacjentaistajesię
przyczynązwężeniaodbytu24.
WtymsamymczasiefrancuskianatomAlexisLittré
(1654–1726)poprzeprowadzeniusekcyjnegobadaniasze-
ściodniowegonoworodkazmarłegowwynikuzarośnię-
ciaodbytujakopierwszyzaproponowałwykonanieentero-
stomii.OpropozycjiLittréla,abywtegotypuprzypadkach
spróbowaćpołączyćślepefragmentyjelitalubwyłonićod-
cinekproksymalnynapowłokibrzuszne,wiemydziękihi-
storykowiBernardowiLeBovierdeFontenelle(1657–1757),
któryprzedstawiłwnioskianatomanazebraniuFrancuskiej
AkademiiNauk(AcadémiedesSciences)25.Prawdopodob-
niezabiegwyłonieniastomiijakopierwszywykonałJean
Méry,chirurgzeszpitalaHôtelDieu,którybyłzmuszony
wytworzyćanuscontrenatureupacjentkizuwięźniętą
przepuklinąpachwinową.Wyciąłmartwiczozmieniony
odcinekjelitaiwyłoniłstomięwokolicyłonowej26.
W1750rokuWilliamCheseldenzoperował73-letnią
MargaretWhitezpowoduuwięźniętejprzepuklinypa-
chwinowej,usuwając55-centymetrowyfragmentjelita
iwyłaniającstomięprzezwrotaprzepukliny.Mimofatal-
nychwarunkówhigienicznychpacjentkaprzeżyłazabieg
iprzezwielelatzabezpieczałaujściejelitazapomocą
ręcznikówiszmat27.Pierwsząplanowąkolostomięwyko-
nałw1776rokumieszkającywRouenchirurgJeanPillore
(1724–1804),któryzoperowałpacjentazrakiemodbytnicy,
22
Dziękiwytrwałymwysiłkomwybitnychfrancuskichchirurgówiprzy
wsparciukrólaLudwikaXVw1731rokupowstaławParyżuAcadémie
RoyaledeChirurgie(KrólewskaAkademiaChirurgii),achirurgiazyska-
łastatusfakultetumedycznego.Zob.:E.Jørum:TheSunKingisanal
fstula.Tidsskriftet.2016;14:1244–1247.
23
G.Fischer:ChirurgieVor100Jahren.Bremen2013,s.160.
24
H.K.Yang:Hemorrhoids.Berlin,Heidelberg2014.s.2
25
T.Dinnick:Theoriginsandevolutionofcolostomy.BritishJournal
ofSurgery.2005;22(85):142.
26
T.N.Garmanova,E.A.Kazachenko,N.N.Krylov:Historyofsurgery:the
evolutionofviewsontheformationofintestinalstoma.Historyof
27
Medicine.2019;6(2):111–117.
Ibidem,s.112.
