Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Historiaproktologii
ipropagowałlwowskiprofesorchirurgiiRomanBarącz45.
Barączwyróżniał„szczelinyobólachznośnychiszczeliny
obólachnieznośnych”,różniącesięmorfologią,coodpo-
wiadałobydzisiejszemupodziałowinaformęostrąiformę
przewlekłą46.Dostrzegałzwiązekmiędzypojawieniemsię
urazu(twardystolec,poród)awystąpieniemobjawów.Za-
równoBarącz,jakiBoyerzaobserwowali,żewystępowanie
tegoschorzeniajestzwiązanezewzmożonymnapięciem
zwieraczyodbytuiżeczęstotowarzysząmuhemoroidy47.
Dziękibadaniomanatomopatologicznymautorówangiel-
skichBarączwiedział,żebólwywołujązmianyzapalne
wokolicyobnażonychzakończeńnerwowychwdnieowrzo-
dzeniaorazżetakiezmianymogąpowodowaćodruchowy
skurczzwieraczaodbytu.Wleczeniumałych,ostrych(świe-
żych)szczelinzalecałleczeniezachowawcze:zmianędiety,
lekiprzeciwbólowe,maściantyseptyczneituszowanielapi-
sem,alewprzypadkudługotrwałegoutrzymywaniasięob-
jawówzalecałforsownerozszerzenieodbytnicyzapomocą
palców.Metodatawymagałachloroformowegouśpie-
niapacjenta,azdarzałosię,żepodczastakiegozabie-
gudochodziłodonagłegokurczugłośniizgonuchorego.
Dlategolekarzefrancuscypostulowalistosowaniedylata-
torów(rozszerzaczy,rozwieraczy),któreniepowodowały
rozerwaniazwieraczy.Specjalnyrozwieraczskonstruowany
przezchirurgaUlyssesaTrélata(1828–1890)miałweFran-
cjiwieluzwolenników,podczasgdylekarzeangielscyiame-
rykańscypreferowalizabiegmanualny,uzupełnianywcięż-
kichprzypadkachowycięcieszczeliny.Wiernimetodzie
Récamierapozostalichirurdzyniemieccy.Leczenieszczeliny
odbytuzapomocąrozszerzaniamięśniazwieraczamoż-
nauznaćzametodęempiryczną,skłaniającąuczonych
doszukaniaodpowiedzinapytanie,dlaczegotakiedzia-
łanieprzynosiłopoprawę,achorzybyligotowipogodzić
sięznietrzymaniemstolcawzamianzaulgęwbólu.Przy-
puszczano,żenagłe,forsownerozszerzaniezwieraczaod-
działujenardzeńkręgowy,porażającośrodekkontrolują-
cyskurczmięśniazwieraczaodbytuwrdzeniukręgowym
(centrumanospinale)zapośrednictwemnerwówczucio-
wych.Kolejnelataupłynęłynaposzukiwaniuprzyczynypo-
wstawaniaszczelinyorazskutecznejmetodyjejleczenia,
nieniosącejzesobąwysokiegoryzykatrwałejinkontynencji.
Etiopatogenetycznekoncepcjedotyczącepowstawania
szczelinyodbytupojawiłysiędopierowXXwieku.We-
długjednejznichmechaniczneuszkodzenieśluzów-
kizobnażeniemzwieraczawywoływałowzmożonena-
pięciemięśniaijegowtórneniedokrwienie48.Równolegle
45
R.Barącz:Wsprawiechirurgicznegoleczeniaszczelinyodbytu(fssura
ani)napodstawiewłasnegodoświadczenia.GazetaLekarska.1905;
46
25(20):485–493.
Ibidem,s.486.
47
V.Weinert,F
.Raulf,H.Miltz:Historicalaspectsofanalfssurepatholo-
gy…,s.92.
48
B.Klosterhalfen,P
.Vogel,H.Rixen,C.Mittermayer:Topographyofthe
rozważanoetiologięinfekcyjną,podobniejakwprzy-
padkuprzetok49.Jejzwolennikiembyłprekursorprok-
tologiiwPolsceMieczysławTylicki.Wedługtejteorii
przyczynąwiększościchoróbzapalnychodbytu,wtym
szczeliny,jestzapaleniekryptyodbytowej50.Niezależnie
odtoczącejsiędyskusjinatematprzyczynpowstawa-
niaszczelinyodbytulekarzebylizgodni,żepacjentom
pomagarelaksacjamięśnia51.W1951rokuStephenEisen-
hammer(1906–1995)jakopierwszyopisałsfnkterotomię
tylnąwprzebieguleczeniaszczelinyodbytupolegają-
cąnaprzecięciu4/5obwodowejczęścimięśniazwieracza
wewnętrznegozpozostawieniemotwartejrany.Sfnk-
terotomięwykonywałodstronylewejbądźlewejtylnej.
W1959rokuzmniejszyłzakresnacięciadopołowyobwo-
dowejczęścizwieraczawewnętrznego52.Zabiegprzynosił
pacjentomnatychmiastowąulgęwdolegliwościach,ale
wiązałsięzpowikłaniamiwpostacizniekształceńodbytu
orazinkontynencjistolca.Dziśzłotymstandardemleczenia
operacyjnegojestzaproponowanaw1967rokuprzez
angielskiegochirurgaAlanaGuyattaParksa(1920–1982)
lewobocznasfnkterotomiaotwartapolegającanaprzecię-
ciujedynietakiejczęścimięśniazwieraczawewnętrznego,
jakajestwidocznawdnieszczeliny.Metodatajestswo-
istymkompromisemmiędzyskutecznościąadziałaniami
niepożądanymi53.
Rozwój
technik
operacyjnych
przyspieszył
znaczą-
cowrazzwprowadzeniemzasadaseptykiirozwojem
technikznieczulenia.NaprzełomiewiekówXIXiXXber-
lińskichirurgErnstvonBergman(1836–1907)wprowadził
wswojejklinicesterylizacjęparowąinstrumentówmedycz-
nych,aamerykańskichirurgWilliamStewartHalsted(1852–
1922)rozpropagowałstosowaniegumowychrękawiczek
chirurgicznych.Rozwójendoskopiipozwoliłnabadanie
inferiorrectalartery:apossiblecauseofchronic,primaryanalfssure.
DiseasesoftheColonandRectum.1989;32(1):43–52;K.McCallion,
K.Gardiner:Progressintheunderstandingandtreatmentofchronic
analfssure.PostgraduateMedicalJournal.2001;77(914):753–758;
S.R.Steele,R.D.Madoff:Systematicreview:thetreatmentofanal
fssure.AlimentaryPharmacologyandTherapeutics.2006;24(2):248.
49
J.E.Ray,J.C.Penfold,J.B.CathrightJr,RobersonS.H.:Presidential
address:lateralsubcutaneusinternalanalsphincterotomyforanal
fssure.DiseasesoftheColonandRectum.1974;17(2):140.
50
M.Tylicki:Zarysproktologiiklinicznej.Warszawa1984,s.52–58.
Zob.też:A.Kucharczyk:Klinicznaiobrazowaocenapowierzchownej
otwartejsfnkterotomiiwleczeniuprzewlekłejszczelinyodbytu(roz-
prawadoktorska).OddziałChirurgiiOgólnejzPododdziałemProkto-
logiiSzpitalanaSolcuwWarszawie,Warszawa2013.
51
Wleczeniuzachowawczymprzełomnastąpiłwrazzwprowadzeniem
doleczeniatoksynybotulinowej(W.H.Jost,1993),nitrogliceryny(P.B.
Loder,1994),nifedypiny(C.Antropoli,P
.Perotti,M.Rubinoiwsp.,
1999)idiltiazemu(E.A.Carapeti,M.A.Kamm,R.K.Philipsiwsp.,
2000).
52
S.Eisenhammer:Thesurgicalcorrectionofchronicinternalanal
(sphincteric)contracture.SouthAfricanMedicalJournal.1951;25(8):
486–489.
53
A.G.Parks,R.J.Nicholls:AlanGuyattParks1920-1982.Diseasesofthe
ColonandRectum.1988;31(10):826–830.
7
