Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
DariuszCzaja
sąhistoryczniezmienneiwielceniejednoznaczne10.Niemapewności,jakie
znaczeniasąimtunadawane.PonieważjednakwprzypadkuvanderWeydena
mamydoczynieniaztwórcąniebywalesamoświadomym(dowodem–szereg
rozwiązańformalnychstosowanychwjegoobrazach),możnadomniemywać,
żenierozumiałonpojęciaimitacjijakozwykłegokopiowania.Ryzykując
pewienanachronizm,możnabypowiedzieć,żebyłraczejnadzwyczajnie
świadomytego,żesztukajestnsztuczna”,żeniczegoniepokazujennaturalnie”
iwprost,inaczejmówiąc:możnazałożyć,żemamytudoczynieniaztwórczą,
nstwarzającą”wersjąmimesis.Taką,któraniepowiela,aleraczejrekonfiguruje
elementywidzialnegoistwarzajenanowo11.Albotaką,która–jakchceGa-
damer–odwołujesięndonajdawniejszegopojęciamimesis,któreoznaczało
jedynieprzedstawienieporządku”12.Nadzwyczajnaharmonia,jakaemanuje
zobrazówvanderWeydena,usprawiedliwiaitakidomysł.
WróćmydoLévi-Straussa.JegouwagiosztucevanderWeydenadowodzą
conajwyżejjegoerudycjiwzakresiemalarstwa,szczególniedawnego,ale
wdalszymciągunietłumacząwpełnisilnejobecnościtegomalarzawewspo-
mnianymfragmencie.Jakmamyrozumiećtocytowanewcześniejaforystyczne,
intrygujące,aleteżwielceniejasnezdanie,którenastępujepoobjawieniu
czytelnikowiwielkościvanderWeydena:nJemu,jakiinnymzawdzięczam
możliwośćzobaczeniarzeczywistościlepiej,niżmógłbymtosamuczynić,
pomocwzrozumieniutego,coporuszamniewspektakluświata,asystowa-
niemoimzdolnościomczuciaipoznania”.Bezdwóchzdań:myślpiękna,ale
wątpliwościpozostają.BocoteżtakbardzozainteresowałoLévi-Straussa
wobrazachflamandzkiegomistrza?Iktóredokładnietobyłyobrazy?Na
czymdokładnietainspiracjapoznawczamiałabypolegać?Iwjakisposób
miałabysięonaprzekładaćnarealnąpracęantropologa?Braknamniestety
empirycznegomięsawtejmaterii.Lévi-Strauss,zdajesię,nigdzienierozwinął
tychgnomicznychuwag,nigdziebliżejniedopowiedział,jakrozumiewiel-
kośćmalarskąvanderWeydenaanijakieobrazymanamyśli,kiedywysławia
geniuszflamandzkiegomistrza.Dlategoteżkażdaodpowiedźnatepytania
będziemusiałaprzypominać–znanądobrzeBiałoszewskiemu–strategię
lepieniawidokuzdomysłu.
Najpierwwięc:atencjaLévi-StraussadlavanderWeydenamusidziwić,jeśli
wziąćpoduwagętematykęjegomalarstwa.Podobniejakwprzypadkuinnych
niderlandzkichmalarzyjegoczasu(Campin,braciavanEyck,Memling),lwią
10Por.Ch.Prendergast,TheTriangleofRepresentation,NewYork2000;A.Mehlberg,Teorie
mimesis.Repetycja,przeł.J.Balbierz,Kraków2002.
11
Odwołujęsiętudonowatorskiegoodczytaniaarystotelesowskiejkategoriimimesisprzez
Ricouera,por.P.Ricoeur,Czasiopowieść,przeł.M.Frankiewicz,Kraków2008,t.1,s.83–125.
12H.-G.Gadamer,Sztukainaśladownictwo[w:]tegoż,Rozum,słowo,dzieje,przeł.M.Łuka-
siewicz,K.Michalski,Warszawa2000,s.156.
