Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przemówienienaotwarcieobradkonferencji
„Culpaetpoena”
ZorganizowanaprzezTowarzystwoBibliotekiSłuchaczówPrawaUniwersytetu
Jagiellońskiegokonferencjanaukowazostałapoświęconadziejomprawakarnego.
JejhasłostreszczasięwdwóchłacińskichsłowachCulpaetpoena–„Winaikara”.
Wistociechodzinietyleo„winę”,ileocrimenlubdelictum,awięcoczynprzestępny,
zagrożonykarą.Winajestnatomiastjednązprzesłanekkaralności.
Prawokarnejesttądziedzinąprawa,którejhistoriawiążesięzpoczątkamiludz-
kichspołeczeństw.Sięgawięcczasówprzedhistorycznych.Jesttozarazemdziedzina
współczesna,którejznaczeniebynajmniejniemaleje,alewzrasta.Celemprawakar-
negojestochronaspołeczeństwajakocałościijegoposzczególnychczłonków,awięc
grupipojedynczychosób,przedczynamigodzącymiwdobraindywidualneizbiorowe.
Tegorodzajucel,azarazempotrzeba,występujeniezmienniewkażdejspołeczności.
Refleksjahistorycznanadprawemkarnymjestszczególniedoniosła,itonietylkodzię-
kiciekawościpoznania,aletakżedziękidążeniukunauce,kulepszemukształtowaniu
przyszłości.Badaniahistorycznepozwalająobficieczerpaćzdoświadczeńminionych
epok,copozwalalepiejzrozumiećwspółczesnerozwiązaniaprawne.
Prawokarnenarodziłosięzpotrzebyograniczeniainstytucjizemstyrodowej,któ-
rabyłapradawnymiswoiścienaturalnymśrodkiemzabezpieczającymspołeczeństwa
przedczynamigodzącymiwpodstawowedobraludzkie,jakżycie,zdrowie,mienie,
cześć,obiektyuznawanezaświęte(sacrum).Wobrębietejsamejspołecznościgroźba
zemstypowstrzymywaładowyrządzaniazła.Wwypadkujednak,gdydoniegodoszło,
realizacjazemstymogłamiećskutkirównietragicznedlapokrzywdzonych.Częstouru-
chamiałałańcuchkolejnychzbrodni.
Zpotrzebyograniczenianegatywnychskutkówzemstyrodowejfunkcjęmściciela
wzięłanasiebiewładzapubliczna,anastępniepaństwowa.Prawokarnepowstało,gdy
władcyzaczęlidekretowaćzgóryczynyuznawanezaprzestępneizapowiadaćgrożą-
cezaniekary.Ideazemstybyławtymprawieniezwykleczytelna,czegonajbardziej
klasycznymprzykłademsąkarytalionu,jakieznajdujemywnajstarszychkodeksach,
jakchoćbywKodeksieHammurabiegoczyTalmudzie,wktórychsystemkarnyopie-
rałsięnaprostejregule„okozaoko”,„ząbzaząb”.Najdawniejszeprawakarnebyły
więcszczególnieokrutne,czegonajbardziejznanyprzykładstanowistarogreckieprawo
Drakona.ZasadniczymcelemtegoDrakońskiegoprawakarnegoniebyłokaranieprze-
stępców,leczprewencjaogólna,czyliodstraszaniewszystkichinnychpotencjalnych
sprawcówodwstępowanianadrogęprzestępstwa.Dawneprawokarnemusiałowięc
byćpowszechnieznane.Ogłaszanojenatablicachwystawianychwmiejscachpublicz-
nych.Procesykarneodbywałysiępublicznie.Taksamopubliczniewymierzanokary.
