Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Wybraneteoriepsychologicznewyjaśniająceagresjęiprzemoc
31
czącychwzmocnieniazachowaniaagresywnego.J.DollardiN.E.Millersugerują,
żegniewjestpopędemwyuczonym,abicieidrapaniewrodzonymireakcjami
napewnesytuacjestresowe.Zaistniaławrezultacietakiegozachowaniaredukcja
gniewuwzmacniatozachowanieagresywne75.ArnoldH.Bussuważa,żejedynym
aspektemagresywnegozachowania,którymożnarozpatrywaćwkategoriipopę-
dowych,jestemocjonalnareakcjagniewu.PrzezgniewnąagresjęBussrozumie
agresjęnatlefrustracji,wiążącąsięzdoznanyminiepowodzeniamiwdziałaniu76.
Gdywystąpifrustracja,topierwszymodruchemstajesięagresjaskierowanana
źródłofrustracji.Leczgdyźródłofrustracjijawisięjakosilneireakcjaagresji
możespotkaćsięzkarą,wówczasagresjaprzemieszczasięnainnyobiekt.Im
obiektzastępczymniejpodobnydopierwotnegoźródłafrustracji,tymsłabsza
przemieszczonaagresja.
GeneralnezałożenieteoriiDollarda-Milleraopierasięnatezie,agresja
stanowirodzajpopędu,mającynaceluzlikwidowanienieprzyjemnychdoznań
związanychzodczuciemfrustracji.Frustracjazaśtoefektzablokowaniacelu,
dojakiegodążyjednostka.Aleniekażdedoznaniefrustracjiprowadzidoza-
chowaniaagresywnego.Jednostkadoznającafrustracjimożewycofaćsięlub
popaśćwdepresję.ZdaniemMillera,pewnesytuacjespołecznemogązwiększyć
lubograniczyćagresję.Prawdopodobieństwowystąpieniaagresjibędziemniej-
sze,jeżeliobiektbędącyprzyczynąfrustracjijestniedostępnylubgdypodję-
ciejawnejagresjispowodowałoby,wprzeświadczeniujednostki,dotkliwąkarę.
Występowanietychokolicznościniemusioznaczać,żejednostkaniepodejmie
zachowańagresywnych,alewystąpićmożeagresjaprzemieszczona77.Wtym
przypadkuagresjaskierowanajestnaobiektbardziejdostępnylubnasytuację,
wktórejkarawopiniiagresorajawisięjakomniejprawdopodobnalubmniej
dotkliwa.Samfaktrozładowaniafrustracjibywadlajednostkinagradzający,
dajepoczuciekomfortu.Istotnewtejteoriijestzainteresowaniekontekstem
humanistycznym,mianowiciewtokusocjalizacjiczłowiekinternalizujenormy.
Antycypowanakaraniewiążesiętylkozkonkretnymobiektem,pojawiasię
dyskomfortzłamanianorm.Podsumowując,wedługL.Berkowitza,prawdopo-
dobieństwopojawieniasięagresjizależyodwewnętrznejgotowościdoagresji
orazsygnałówzewnętrznych,cooznacza,osobaodużympoziomieagresji
możenasłabąprowokacjęzareagowaćbardzodużąagresją78.
75J.Dollard,N.E.Miller:Personalityandpsychotherapy:Ananalysisintermsoflearning,
thinkingandculture.NewYork,McGraw-Hill,1950.
76A.H.Buss:ThePsychologyofAggression.NewYork,Wiley,1961.
77N.E.Miller(withthecollaborationofR.R.Sears,o.H.Mowrer,L.W
.Doob,
J.Dollard):SymposiumontheFrustration-AggressionHypothesis.InstituteofHumanRelations,
YaleUniversity,nPsychologicalReview”1941,Vol.48,s.337-342.
78L.Berkowitz:TheConceptofAggressiveDrive:SomeAdditionalConsiderations.In:
AdvancesinExperimentalSocialPsychology.Ed.L.Berkowitz.NewYork,AcademicPress,1965;
Idem:Aggression:Itscauses,consequences,andcontrol