Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Zjawiskocyklicznościjakoprzedmiotbadańdemografcznych
1.1.
Zjawiskocyklicznościjakoprzedmiot
badańdemografcznych
Cyklicznośćjestpowtarzalnością,regularnością,rytmicznościączynności,zjawisk,
procesów.Badaczereprezentującyróżnedziedzinynaukprzyjmująwdośćdogodny
dlasiebiesposóbdefiniowanieirozumieniecyklicznościbadanychprzezsiebiezja-
wiskiprocesów,stądwieleniejednoznaczności.Cyklicznośćsensustrictojestroz-
poznawanaprzezfizykówiastronomówbadającychzjawiskageofizyczne,atakże
przezekonomistówbadającychkoniunkturęgospodarczą.Wnaukachspołecznych
cyklicznośćczęstoodnosisiędowyróżnieniafazskładającychsięnajedencykl.
Tezabadawczasformułowanawniniejszejpracyjestnastępująca:fluktuacjeobser-
wowanewdługichokresachwystępująwprocesachdemograficznych,wtym
wprocesieurodzeń.Zjawiskocyklicznościprocesuurodzeńniejestdotąddostatecz-
niepoznane,ajegozidentyfikowaniejestważnezarównodlaprowadzeniapopraw-
nychanaliz,jakidlaprognozowaniarozrodczości.Autorkazamierzaprzedstawić
niejednoznacznośćrozumieniacyklicznościwteoriachnazywanychcyklicznymi,
funkcjonującymiwmyślihistorycznej,socjologicznejidemograficznej.Zewzględu
naścisłepowiązaniedemografiizinnyminaukamispołecznyminapoczątkuzostaną
przedstawionewybranekoncepcjehistoriozoficzneisocjologiczneodwołującesię
dopowtarzalnościiregularności,anastępnieteorienawiązującedocykliczności
spotykanewdemografii.Rozważaniawtympodrozdzialezakończyprzegląddo-
tychczasowychbadańbędącychwyrazemzainteresowaniademografówzjawiskiem
cyklicznościwystępującymwprocesachdemograficznych.
Nawstępiewartoodwołaćsiędotychteorii–funkcjonującychwfilozofii,socjo-
logiiczyhistorii–nazywanychteoriamicyklicznymi,którewswejistociepodnosi-
łypowtarzalnośćiregularność.Obecnaodwiekówwmyśliludzkiejinterpretacja
historii,jakopowtarzającychsięcykli,znalazławyrazwkoncepcjachhistoriozoficz-
nychprzełomuXIXiXXwieku,astamtądprzeszładosocjologii.Wtymmiejscu
przytoczonezostanądwiekoncepcjecharakterystycznedlatamtychczasów.Filozof
rosyjskiM.Danielewskitwierdził,żeprzedmiotemrozwojuniejestludzkość,ale
cywilizacje;aprawidłowycyklżyciowykażdejcywilizacjaskładasięzpięciueta-
pów.Pierwszyetaptopojawieniesięcywilizacjijakosyntezydawniejrozproszo-
nychelementówkulturowych;drugietaptouzyskanierzeczywistejodrębnościkul-
turalnejipolitycznej;etaptrzecitorozkwitcywilizacji,pełnarealizacjamożliwości
twórczych;etapczwartytowyczerpywaniesiępotencjałutwórczego,stagnacja,
apatia;etappiątytorozpadiupadekcywilizacji.M.Danielewskitwierdził,żecywi-
lizacjeprzechodząowecyklenierównomiernie,wzwiązkuzczymwystępująmię-
dzynimidysproporcjerozwojowe–wdanymmomenciewspółistniejącywilizacje
znajdującesięwróżnychfazachcyklu.Drugaprzedstawianakoncepcjabyładzie-
łemO.Spenglera(opisałjąwZmierzchuZachodu),aodwoływałasiędoprawidło-
wościrozwoju.Twórcajejuważał,żewhistoriiniewystępujążadneuniwersalne
prawa,przeciwnie–każdacałośćkulturowarealizujeróżnewartości,posiadaswo-
17
