Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Rozwójludności
problematykadrugiegoprzejściademograficznegobyłapodejmowanawpracach
I.E.Kotowskiej[1994a;1994b;1999];E.Frątczak[1999]iJ.Kurkiewicz[1998].
Naspadekpłodnościcharakterystycznydladrugiegoprzejściademograficznegozło-
żyłysięzjawiskazobszarumałżeńskościiobszarurozrodczości.D.vandeKaauj-
mujetezmianynastępująco:
–
zmniejszeniesięznaczeniamałżeństwajakoformywspółżycialudzinarzecz
kohabitacji,
–
przejścieodmodelurodziny„dzieckozrodzicami”domodelu„rodzicezdziec-
kiem”,
–
przejścieodzapobiegawczejantykoncepcjidoświadomejprokreacji,
–
przejścieodhomogenicznychtypówrodzinigospodarstwdomowychdoform
różnorodnych[Kaa1987,s.11].
Podłożemprzemianbyłygłębokieprzeobrażeniawsferzewartości,normzacho-
waniaipostaworazzachowańspołeczeństwpostindustrialnych.R.Lesthaegheuważa,
żedrugieprzejściestanowikonsekwencjęprzełomowych,kumulatywnychproce-
sówspołecznych[Lesthaeghe1991].Współcześnimyśliciele,filozofowie,socjolo-
dzynazywająoweprzełomoweprocesyponowoczesnością(Z.Baumannazywaje
płynnąnowoczesnością–zob.[Bauman2006]).D.vandeKaawskazujenatrzy
poziomy(procesy)oddziaływań,amianowicie:trwałośćprzemianmodernizacyj-
nychnapoziomiestrukturspołecznych,„cichąrewolucję”(silentrevolution)wsfe-
rzewartościipolityki(prowadzącądorozwojudemokracji,wzrostuautonomiijed-
nostki,rozpowszechnieniawartościliberalnychiprzesunięciawhierarchiipotrzeb
napotrzebywyższegorzędu)orazrewolucjętechnologiczną(tzw.drugąrewolucję
antykoncepcyjną,rozwójmedycyny,rozwójtransmisjiinformacji).Wyjaśnienie
koncepcjiprzemiandrugiegoprzejściamożnaznaleźćnietylkowpracachtwórców
tejteorii(zob.[Przemianydemograficzne…1999;Kurkiewicz1998]).
Danehistorycznepozwalająprzedstawićzmianyliczbyludnościwybranych
kontynentóworazkrajów.Niniejszacharakterystykazmianreprodukcjiludnościod
tradycyjnejdonowoczesnej,krótkaisyntetyczna,bazujenadanychretrospektyw-
nychobejmującychokresodczasównowożytnych,tj.połowyXVIIIwieku,docza-
sówwspółczesnych,tj.pierwszejdekadyXXIwieku.Zmianyrozmiarówpopulacji
Europyprzedstawiononatleinnychkontynentów,procesymodernizacyjnebowiem,
będąceistotąprzejściademograficznego,przenosiłysięzkrajówstaregokontynentu
nainne.Opisanorównieżrozwójludnościwybranychkrajówinnychkontynentów
niżEuropa,koncentrującsięnaStanachZjednoczonych,Kanadzie,AustraliiiNo-
wejZelandii–krajach,którezaZ.Baumanemmożnanazwaćkulturowymiodnoga-
miEuropy–oraznaJaponii,którapoIIwojnieświatowejdołączyładogrupykra-
jówrozwiniętych.Opisrozwojuludnościpotraktowanoskrótowoisyntetycznie,
eksponującróżnetempozmianliczbyludnościkontynentówikrajówwczasie.
Wtabeli1.1zestawionodaneoliczbie,strukturzeiśredniorocznychzmianach
ludnościświataiwybranychkontynentów.W1750rokuEuropabyładrugim(po
Azji)kontynentemświatapodwzględemwielkościpopulacji.Swojąpozycjęutrzy-
29
