Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czashistorii–czasżycia–czasmarzeń,polisemicznywalorpojęcia
nychkonfguracjachidotegokażdyztychwymiarówmożemiećwłasne,od-
rębneodpozostałychtempo3.Przyjętaprzezemniewtytulepropozycjajest
jednązmożliwychizakładastopniowewnikaniewcorazgłębszewarstwyży-
ciaczłowieka.Niepodejmujęproblemuczasuwperspektywiekosmicznej,tym
zajmująsię(astro)fzycy,aichteorie–choćbyzakrzywionejczasoprzestrzeni
–sądlalaikówtrudnedozrozumienia,anawetkłócąsięzcodziennąprakty-
kądoświadczaniaczasu.Niezmieniatopostacirzeczy,żejesteśmydziećmi
wszechświata,choćmożeniekonieczniewwykładniH.vonDitfurtha4.Wiecz-
nośćfzykówniejestwiecznościąteologów.Dlapierwszychatrybutemczasu
jestprzemiana,zmienność,relatywizacja,awięcjakiśwektorruchu,dladru-
gichwiecznośćjestbezkresnąteraźniejszością,jeststatyczna.
Czashistoriimożebyćodczytanyjakoniezależnyodjednostkowejegzy-
stencjiokresdokonującychsięprzemianwskalimakro,wktórychbardziejjeste-
śmypionkaminaszachownicyniżgraczami.Człowiekjestgraczemwówczas,
gdytymczasemmanipuluje,gdywiążejegoudziałanie”zwłasnymipostawami
iocenamimoralnymi,wktórychdogłosudochodzątakietemporalnienieobojęt-
newartości–jakwytrwałość,prawdomównośćczywłasnatożsamość.Świado-
mośćkażdegoznasinaczejkonstruujenastępstwowydarzeń,coznajdujeswój
wyraznietylkowsporachsądowych,aletakżewnaukowychrekonstrukcjach
biegudziejów.JaksłuszniepodkreślaE.Tarkowska(1987,s.117),wnaukach
humanistycznychnależałobyposługiwaćsiętakąkategoriączasu,któraodpo-
wiadabadanejrzeczywistości.Jejzdaniemwyrazemtakiejadekwatnościbyły
koncepcjeczasupsychologicznegoW.Diltheya,F
.Znanieckiego,czykoncep-
cjaczasuspołeczno-kulturowegoP.A.Sorokina5.Wpropozycjachtychautorów
widocznejestkontynuowaniedążeńzwiązanychzprzełomemantypozytywi-
stycznym,bowiemproponująonipodziałkategoriiczasunadwiegrupy–czas
przyrodniczyiczaskulturowy.Takichtypologiijestwięcej,alenieonesątunaj-
istotniejsze.Dziękinimjednakuświadamiamysobiezłożonośćproblematyki
czasu,szczególniewówczas,gdyjestonaanalizowanazperspektywyświado-
mościidoświadczaniaczasuprzezkonkretnegoczłowieka6.Taperspektywaro-
dzijednakpytanieoto,jakwtejgęstwiniekoncepcjiiznaczeńmaodnaleźćsię
człowiekkorzystającynacodzieńzzegarkaikalendarza?
Mówiącodziejach,mamnamyśliwektorczasu,któryjestzazwyczajdłuż-
szyniżbiologicznetrwanieludzkiegożycia.Graoczasjestgrąnaczas,czas,
3S.Symotiuk(1983,s.19-28)znakomiciezaprezentowałwielowymiarowośćczasu,alepozanią
czaswedługniegomaontakżekierunek,tempoijestswoiściepowiązanyzokreślonymnośnikiem(czas
fizyczny,biologiczny,psychologiczny,społecznyitp.).
4BardzopoczytneksiążkiH.vonDitfurthanależądotrzeciejkategorii-przyjętejwtejpracy
-mianowiciedowyobraźni.
5AutorkaprzytaczarównieżkoncepcjęG.Gurvitcha,zgodniezktórąnależywyróżnićwramach
pluralizmuczasów„czasmakrofizyki,czastermodynamiki,astronomii,chemii,geologii,biologii,czas
fizjologiczny,psychologiczny,historycznyispołeczny”(Tarkowska,1987,s.118).
6RelatywizacjaczasuijegowielośćwkontekścieEinsteinowskiejczasoprzestrzeniskłaniadore-
zygnacjizlinearnejkoncepcjiczasuwnaukachhumanistycznych,ajejwyrazemnagruncietychnauk
mogąbyćtzw.historierównoległe.
15
