Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
SławomirSztobryn
którychcemyzyskaćzanimonnasunicestwi.Tworząchistorięjesteśmyjed-
nocześniejejzakładnikami.Jesteśmyproduktemuswoich”czasówizarazem
twórcamiichzmiany.Wjakimśsensiemanipulujemyczasem–tococenimy,
uważamyzahistorycznieważneiaksjologiczniecenneusiłujemyzatrzymać
wpamięciindywidualnejizbiorowej,innefenomenyzamierająsamelubsą
dezaktualizowane7.Historia(jakonauka),którakonstruowanajestasymp-
totyczniedorzeczywistegopotokudziejów,choćjestwytworemjednostki
lubgrupybadaczy,czylijestproduktemsubiektywnym,wodczuciujejodbior-
cówmożeposiadaćznamionaobiektywności.Czaswnarracjihistorycznej
jestosobnymproblemem,tuwartozwrócićuwagę,żeoboknajczęściejsto-
sowanejkonwencji–chronologicznejzjejwariantamidiachroniąisynchronią
mogąpojawiaćsięnarracjeretrogresywne,anawethistorierównoległe,które
pomimocałegoaparatunaukowegosąjedyniewariacjaminatematdziejów
osadzonymiwwyobraźniimyśleniudywergencyjnym.Ciekawąkoncepcjęcza-
su,autorstwaamerykańskiegofzykaA.Wheelera,przedstawiłcytowanyjuż
S.Symotiuk(1983).Nazwałjąustożkiemczasu”.Jejistotąjestzetknięciesię
wierzchołkamistożków,którereprezentująprzeszłośćiprzyszłość.Wszystko
costanowiłoniedającąsiędookreślićprzeszłość(rozszerzaniesięstożkaim
bliżejjegopodstawy)stykasiępunktowozwszystkim–otejsamejcharakte-
rystycewprzyszłości(nakształtklepsydry).Tymcoodróżnialudzkąobecność
wczasieodbezładnychruchówBrownajestnaszazdolnośćtworzenianadają-
casenswytworomirosnącapodichwpływem.
Wrekonstruowanychdziejachobecnesąprzynajmniejtrzywariantycza-
su–czasbiologicznegotrwaniaiprzemianjednostek,czaspsychologiczny
–subiektywnejświadomościwłasnejobecnościwczasieorazczaskulturowy.
Wtradycyjnejhistoriografinajwiększyakcentjestkładzionynaczaskulturo-
wy,alewspółcześniedogłosudochodzitakżepsychohistoriaorazbiologiczny
wymiardziejów(Pawelec,2004;Kuchowicz,1985).Każdyztychwariantówma
innycharakter,innądynamikę,innysposóbwewnętrznegoodbioru,odczuwa-
nia.Lustromożesymbolizowaćoglądsamegosiebiewperspektywieprzemia-
nybiologicznej,naszeemocjedająwyrazkategoriidrugiejspośródtuwymie-
nionych,anaszewytworyosadzająnaswczasiekulturowym.Mamytrzyróżne
wersjeczasu,októrychchcielibyśmymówićniewoderwaniu,leczzpunktu
widzeniaintegralnościczłowieka,którytakżerozpiętyjestmiędzyprzeszłością
iprzyszłością8.Wkontekściezasugerowanychwyżejdylematówpojawiająsię
pytania,naktóretrudnoznaleźćsensowną,intersubiektywnieuzgodnionąod-
powiedź–czyistniejejakaśhierarchiatychczasów?Jaksązesobąpowiązane
ijakijestichwpływnaintegralnośćczłowieka?Czywkażdymmomencieżycia
7Paradoksalnywyjątekstanowiąniezwykleliczneprace„poświęcone”największymzbrodniarzom
XXwieku,któreniezależnieodzamiarówautorówpodtrzymująpamięćonajbardziejwyrafinowanym
złu.Aletafascynacjazłemjestjednązcechgatunkowych(wkontekścietrwaniagatunku-obecnapoza
czasem).Zob.M.Gołaszewska(1994).
8Winnymmiejscu-wopozycjidorecentywizmuJ.Bańki-prezentowałemswojąkoncepcję
historiibezteraźniejszości,wktórejteraźniejszośćjesttylkociągleprzesuwającymsięinieuchwytnym
punktemstykuprzeszłościzprzyszłością.
