Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
AnitaCałek
biografimazupełnieinnycharakterikonstruowanajestwnarracjinaodmien-
nychzasadach.Sposobom,jakimwkwestiiwyrażaniaczasowości,dysponują
teksty,zwłaszczatekstyliterackie,wartoprzyjrzećsięniecobliżej,wykorzystu-
jącdotegoosiągnięciawspółczesnejpoetyki(omówionezaKorwin-Piotrow-
ską,2011,którapoświęcatejkwestiiosobnyrozdziałswegopodręcznika)oraz
narratologii(napodstawiepracyholenderskiejbadaczkiMiekeBal,2011).
Sposobykreowaniarelacjiczasowychwtekście
Czaswtekścieliterackim,zatemiwtekściebiografcznym(bowiemanalogii
jestwtymprzypadkuwięcejniżróżnic)jestobecnynaróżnesposoby:popierw-
sze,samtekstpodlegadziałaniuczasu,podrugie–kreujerozmaiterelacjecza-
sowe.Ujęciepoetologicznezwracazatemuwagęnaczaswkontekściejego
tekstowychfunkcji:jegocharakterkonstrukcyjny,ekspresywność,kreowanie
artystycznegoefektuczyewokowanieokreślonejkonwencjiliterackiej(naprzy-
kładdatowaniewutworachstylizowanychnalistczypamiętnik).Wszystkiete
cechymogązostaćużytewbiografi,któraczęstokorzystazestetycznejfunkcji
konstrukcyjnejczasudlauzyskaniarozmaitychefektów,zwłaszczajeślichodzi
oróżnegatunkibiografiliterackiej(aleinaukowaodnichnieucieka).
DorotaKorwin-Piotrowska(2011),omawiającproblematykęczasu,wyróż-
niapopierwszeelementyzewnętrznewobectekstuliterackiego,takiejakczas
powstania(napisaniaiwydaniadanegoutworu)orazpowiązanyztymczasży-
ciajegoautora,atakżeczasodbiorutekstu,czylizjednejstronyczaslektury
konkretnegoczytelnikawkonkretnymmomenciehistorycznymoraz–zdrugiej
–czaspotrzebnynazakończenieczynnościlektury7.
Czaskreowanywewnątrztekstuliterackiegoprzybierapostać:czasu
przedstawionego(wterminologiiRicoeuradzielonyjestonjeszczenaczas
opowiadanyiczasopowiadania,coKorwin-Piotrowskanazywaczasemnarra-
cjiiczasemfabuły)orazczasuhistorycznego(szerszegokontekstuczasowe-
go,naktóregotledziejesiękonkretnafabułautworu).ZkoleiMiekeBal(2011)
zwracauwagęnawielorakośćczasukreowanegowtekścieliterackimwza-
leżnościoddługościjegotrwaniaiodmiennościjegocharakteru:możemieć
oncharaktercodzienny(agdyreprezentujepojedynczechwile–skracaćsię
wręczdoumikroczasu”),możeteż–jakoczashistoryczny8–reprezentować
ujęciedługoterminowe,ażwreszcie–jakoczasmonumentalny–stanowić
ekwiwalentpojęciauwieczności”wutworze.
7Korwin-Piotrowskapiszeowrażeniuwolnegolubszybkiegoupływuczasu,jakierodzisięwczy-
telnikupodczaslektury,awynikazarównozwłaściwościtekstu(kompozycja,treść),jakisposobówjego
czytaniaczyteżtrudności,jakiestawiaprzedczytelnikiemtekst(np.poprzezkomentarzemetatekstowe,
szczegółowośćopisów),por.eadem,2011,s.267-268.
8NatematczasuhistorycznegoobszerniewypowiadasiętakżePaulRicoeurwtrzecimtomieCza-
suiopowieści,gdziezamieszczarozdziałPomiędzyczasemprzeżywanymiczasempowszechnym:czas
historyczny(Ricoeur,2008,t.3,s.149-180).
