Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czasjakoelementkonstrukcyjnybiografinaukowej
Wrażenielinearnościuzyskiwanewliterackichkreacjachczasutonietek-
stowyekwiwalentczasufzycznego,aledobrzeskonstruowanezłudzenie,po-
tęgowaneprzezciągłośćgrafcznąorazspójnośćgramatycznąitematyczną
tekstu:
Ogólniewypowiadaniesię,tworzeniekomunikatułączysięzawszezna-
rzucaniemjakiegośporządku,ujmowaniemzdarzeń,stanów,sytuacji,wciągu
mniejlubbardziejrozpoznawalnychschematów,połączeńlogicznychczyroz-
wiązańfabularnych.Scenyizdarzeniałącząsięwsekwencje,którezmierzają
dozakończenia(Korwin-Piotrowska,2011,s.262).
NacelowośćtychzabiegówwskazujetakżeRicoeur(2008),piszącograch
zczasemwceluuzyskaniaefektudoświadczaniaczasu9.
Tekstliterackidysponujeteżzapleczemokreślonychmetodkreują-
cychwrażenieupływuczasufabularnego(Korwin-Piotrowska,2011).Sąto,
popierwsze,samezdarzenia,którychnastępstwokonotujebiegczasu(im
większeichnagromadzenie–tymdłuższyczasprzypisywanyjestdanemu
epizodowi10)orazużyciepowszechnieprzyjętychjednostekczasu(np.dat,lat,
epokczywieków),atakżekulturowychisymbolicznychśladówupływuczasu
(obrzędów,świąt,pórroku).Podrugie,świadczyonimrównieżzmianaobra-
zowania,perspektywy,użyciemetafortemporalnychoraztoposów(np.życia
jakochwili,czasujakoklepsydry,rzeki,doktórejniemożnadwukrotniewejść)
czyzwrotówmetaforycznychzcodziennegojęzykaróżnorakokonceptualizują-
cychczas(por.Lakof,Johnson,199811).Potrzecie,relacjeczasowemogąbyć
równieżwyrażonestylistycznie–przykładowoefektdawnościmożnauzyskać
zapomocązabieguarchaizacji(gramatycznejileksykalnej).
Czasjestrównieżważnymelementemkompozycyjnymtekstu,dotyczy
wówczassposobówwiązaniazesobąposzczególnychzdarzeń(chronologicz-
nie,przyczynowo-skutkowo,przestrzennie,asocjacyjnie,teleologicznie;por.
Korwin-Piotrowska,2011,s.260)orazcałościowejbudowytekstu.Czasmoże
bowiemwyznaczaćnaprzykładramyopowieści,corozwarstwiaczasoprze-
strzeńtekstu,gdyżhistoriaumieszczonawewnątrztychramjestprzesunięta
wprzeszłość;jeszczebardziejzłożonycharaktermakompozycjaszkatułkowa
czyepizodyczna.Czasfabułymożebieclinearnie,alenajczęściejdzielisięgo
naczasakcji,przedakcję(czylizdarzeniapoprzedzające,zazwyczajobecne
9Fikcyjnemudoświadczaniuczasupoświęcafrancuskibadaczosobnyrozdziałwtomiedrugim
swojejmonografii(Ricoeur,2008,t.2,s.163-240).
10Wartozaznaczyć,żeliteraturawykorzystujetutajpoznawczesposobyfunkcjonowaniaczłowie-
ka,zwłaszczajegosposóbmyśleniazakorzenionywdoświadczeniachżyciowych.Zgodnieznimiskłonni
jesteśmyłączyćzesobąwydarzeniastykającesięwczasie,umieszczaćwydarzenianaosiczasu,uzupeł-
niaćlukiczasowe,koniecznezewzględunaograniczonąobjętośćtekstuczynadawaćzdarzeniomlogicz-
nąspójność,nacozresztązwracauwagęKorwin-Piotrowska(2011,s.262)wrozdzialepoświęconym
kwestiomczasuikompozycji.
11Natakiemetaforyczasuwskazująnaprzykładbadaniawnurciekognitywnym,analizującetakie
metaforycznekonceptualizacjeczasujakimplikacjeżycia(czasbiegnie,upływa),ceny(tracićczas,zyski-
waćnaczasie,oszczędzaćczas)czydrogi(czas,którynampozostał,przebytyczas);przykłademtakich
analizmożebyćznanaksiążkaG.LakoffaiM.JohnsonaMetaforywnaszymżyciu(1988).
27
