Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
AnitaCałek
wtekściejakoretrospekcje)orazpoakcję(antycypacjęwydarzeń,opisytego,
czegosiębohaterowiespodziewająwprzyszłości).
Czasowośćtekstuwyrażasięrównieżwstosunkukolejnychwydarzeń
dosiebie12:najczęstszyinajbardziejnaturalnyjestukładdiachroniczny(za-
kładającyczasowenastępstwowydarzeń),alemożliwyjestrównieżukład
synchroniczny,wktórymróżnedziałaniapodejmowanesąprzezkilkaosób
wtymsamymczasie;skrajnymtegoprzypadkiemjestsymultanizm,polega-
jącynajednoczesnymnaprzemiennymukazywaniuróżnychzdarzeń,dzieją-
cychsięrównolegle(por.Korwin-Piotrowska,2011,s.261).Wukładziefunk-
cjonalnymscenypodporządkowanesąmotywomopowieści,zatemnarracja
poruszasięwczasiedoepizodówwcześniejszychipóźniejszychwzględem
aktualnegopunktuakcji.Natomiastukładteleologicznyuporządkowanyjest
podkątemfnalnegowyjaśnieniadanejsytuacji,doktórejprowadząkonste-
lacjepozornierozproszonychwątków(najbardziejznanymtegoprzykładem
możebyćpowieśćkryminalnaczy–pośródgatunkówbiografcznych–super-
biografa).
Linearnyukładwydarzeńmożezostaćzaburzonyzapomocątakichza-
biegów,jakretrospekcja(przeskokdoprzeszłościwzględemdanegopunktu
akcji),antycypacja(przeskokwprzyszłość,najczęściejwformiezapowiedzi
przyszłychwydarzeń),retardacja(celoweopóźnianierozwojuakcjiprzezdo-
danieopisu,dialogu,komentarzanarratora),inwersjaczasowa(mieszanie
płaszczyznczasowych,anawetbrakczasowegouporządkowaniawydarzeń),
elipsaczasowa(pominięciekilkuepizodówiprzeskokwczasie,naprzykład
okilkamiesięcyczylat)lubrepetycja(polegającanaponownymopowiedzeniu
tychsamychwydarzeńnaprzykładzinnejperspektywy,wrelacjiinnegobo-
hateralubzdodaniemnowychelementów,umożliwiającychinnąinterpretację
znanychjużwydarzeń)13.
Wreszciekomplikacjeczasowemogąpowstawaćrównieżzracjipojawie-
niasięwczasiefabularnymsubiektywnego,psychologicznegoczasubohate-
rów,którywnosidoprzestrzenitekstuemocje,wyobraźnięorazdoświadczenie
własnejegzystencji:
Topoczucietempa,rytmu,ważnościniektórychchwil,wrażenienapięcia,
przyśpieszenialubodwrotnie:spowolnienia,aktualnościbądźprzynależenia
dotego,cominione,powtarzalności,podobieństwa,atakżebezmiaru,wielo-
wymiarowościizagubienia–piszeKorwin-Piotrowska(2011,s.266).
Każdyztychliterackichchwytówwobrębiestrukturytekstumożezostać
przeniesionyzliteraturydobiografi:zwłaszczazabiegikompozycyjnesączę-
12PorządkowaniusekwencyjnemuMiekeBalpoświęcaosobnypodrozdział(eadem,2011,s.81-
85),najszerzejomawiającsekwencjęchronologiczną,aleigryzkonwencjąsekwencyjną.Zewzględu
nabardziejsystematyczneujęcieKorwin-Piotrowskiejwybieramjednakjejomówieniejakopodstawowe,
zaznaczając,żewiększośćomówionychtuzagadnieńmożnaznaleźćrównieżuholenderskiejbadaczki
wrozdzialeOpowieść.Aspekty(s.79-100).
13Dokładnyopistychzabiegów,wrazzliterackimiprzykładamizastosowania,możnaznaleźć
uKorwin-Piotrowskiej(2011,s.263-264).
