Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Część1.Naukispołeczneisocjologia
25
stwanawiązywałtakżedooptymistycznejwizjiprzyszłościihumanistycznej
wiaryCondorceta.
TalcottParsons(1902-1979)dokonałwartościowejsyntezy,którązawarł
wswymsystemieteoriinaukspołecznych.Teoriatabazujenasystemowejana-
liziespołecznejstrukturyispołecznegofunkcjonowania.Twierdził,żenależy
właśnierozpoczynaćodbadaniastruktury,abynastępnieprzejśćdobadania
procesów(zmianyspołecznej,ewolucji).NawiązującdoDurkheimaiFreuda,
Parsonszwróciłuwagęnaprocesyinstytucjonalizacjiiinternalizacji,czyliod-
powiedniowykształceniawzoruprzezzbiorowośćiprzyswojeniawzoruprzez
jednostkę.Jakpisał:nAnalizującwzajemnepowiązaniamiędzyczteremasyste-
mamidziałania[warunkowanymiprzezorganizm,osobowość,systemspołecz-
nyikulturę-przyp.W.J.C.]orazpowiązaniamiędzytymisystemamiiśrodowi-
skamidziałania,trzebakonieczniemiećnauwadzeprobleminterpenetracji.
Najlepiejznanymprzypadkieminterpenetracjijestzapewneinternalizacja
przedmiotówspołecznychinormkulturowychprzezosobowośćjednostki”
[Parsons1971:5].Podejmujewięcimpliciteproblemosobowegotraktowania
jednostki.Właśnietutaj,nagruncieujęciasystemowegosprzecznościidycho-
tomiczneprzeciwstawieniaklasycznychteoriitracąsens.Parsonspodejmuje
szerszykontekstproblemówwzajemnychrelacjiwramachsystemu,atakże
międzysystemami.Jegozdaniem,konstytutywnestrukturysystemówspołecz-
nychsąprzejaweminstytucjonalizacjinormatywnychskładnikówsystemów
kulturowych.nDziękiistnieniusferinterpenetracjimożemiećmiejsceproces
wymianymiędzysystemami”[Parsons1971:6].
JakoceniaJ.Szacki:nNiezależnieodstopniaswegoskomplikowania,Parson-
sowskakoncepcjasystemustanowiłaniewątpliwiekroknaprzódwprzystoso-
waniutegopojęcia-przewijającegosięprzezmyślsocjologicznąodczasów
Comtela-dopotrzebanalizysocjologicznej.Kroktenpolegałwszczególności
nanadaniupojęciusystemucharakteruidealno-typologicznego,rozszerzeniu
zakresujegomożliwychzastosowańpozaorganizmspołecznyjakocałość,
przeprowadzeniuszeregupożytecznychrozróżnień(np.społeczeństwaikul-
tury)itd.NajważniejszyzapewnebyłwkładParsonsadogeneralizacjiirelaty-
wizacjipojęciasystemu,bezktórychniebyłbymożliwynowoczesnyfunkcjona-
lizmsocjologiczny[Szacki1981:789-799].
nSystemowebadanieświata-nowyparadygmatnaukiXXwieku-jestkolej-
nąwjejdziejachpróbąprzezwyciężaniaodwiecznego,jaksięzdaje,dylematu
ludzkiegopoznania,czylirelacjicałościiczęści,wiedzyogólnejiszczegóło-
wej,naturyrzeczywistościispecyfikiludzkiegoumysłu,poznaniaokreślonej
całościijejopisu”[Malikowski1998].Whistoriinauki,wmyślifilozoficznej
ispołecznejczęstopodejmowanopodobnewątki,poczynającodstarejformuły
Arystotelesa,żencałośćtocoświęcejniżsumaczęści”
.Jednakżesystemoweuję-
cieświata(ontologiczne)iludzkiegopoznania(epistemologiczne)wnosinowe,
szerszespojrzenienawielowymiarowąrzeczywistośćorazbardziejadekwatną
propozycjęjejbadaniaiinterpretacji.
Istotnymzagadnieniemjesttutajproblemskaliiperspektywypoznawczej
orazrelacjimiędzymetodamipoznawaniaświataasposobamiinterpretacji-
opisuiwyjaśniania[Laszlo1978].Postrzeganiecałościlubczęścizależyoddy-
