Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Człowiekiświatwjęzykusubkultur
Przejawemfunkcjiakumulacyjnejsątakietekstykultury,jakprzysłowia,mo-
dlitwy,bajki,formułymagiczneiprzesądne(obyśwzłągodzinęniepowie-
dział),skostniałezwiązkiwyrazowe(nadwojebabkawróżyła),stereotypyję-
zykowe(murzynzrobiłswoje,murzynmożeodejść;cyganić‘kłamać,oszuki-
wać’;żydzić‘skąpić’)izwerbalizowanestereotypypojęciowe(np.seryjnedow-
cipyoteściowej,policjancieczyblondynce),tekstypieśniipiosenekznanych
parupokoleniom,porzekadłaludoweiśrodowiskowe(szewcbezbutówchodzi)
itp.
Język,ujmując,wyrażająciinterpretującrzeczywistość,równocześnieją
wartościuje.Głównymobiektemodniesieniaowejinterpretacjiiaksjologizacji
jestczłowiek,dlategorzeczywistośćjestujmowanaprzezjęzykmetaforycznie
iantropocentrycznie,wczymujawniasięsymbolicznafunkcjajęzyka.Jejprze-
jawemjestujmowaniezjawiskabstrakcyjnych(np.czasu,miłości)wkate-
goriachzjawiskzmysłowych(czasjakrzeka;byćchorymzmiłości),metaforyka
antropocentryczna(prawyczłowiek,lewepapiery,głowapaństwa,miećtyły),
obrazoweprzenośnie(np.120określeńgłowywpolszczyźniepotocznej[Lubaś
1978,147]).
Kreatywnafunkcjajęzykaujawniasięwtekstachpoetyckich,wwypo-
wiedziachekspresywnychiwrozmaitychsposobachmówieniaorzeczywisto-
ści.Dziękifunkcjikreatywnejmożnamówićowytworachludzkiejwyobraźni,
ostrzygach,południcach,dusiołkach,ufoludkach.Zkreatywnościąjęzyka
związanajestfunkcjamagiczna(sprawcza)ujawniającasięwmyśleniuma-
gicznym,atakżewrytualizacjiżyciaspołecznego.Przejawamimagicznego
myśleniajestwiarawstwarzającąmocjęzyka,przekonanie,żesłowemmożna
zmienićotaczającąrzeczywistość.Takąsamąmocprzypisujesięobrzędom
itowarzyszącymimmagicznymformułomjęzykowym.
Wszystkieomówionefunkcjecharakteryzująnietylkojęzyknarodowy,
będącywłasnościącałegonarodu,aleiwariantyśrodowiskowepowstającena
baziejęzykanarodowego,atworzoneprzezróżnegrupyspołeczne.Więźmię-
dzyczłonkamigrupywpływanasposóbporozumiewaniasięwjejobrębie,
każdabowiemspołeczność,którejczłonkowiepowiązanisąsilnąwięzią,wy-
twarzawłasnysposóbmówieniaiopisywaniarzeczywistości.BasilBernstein,
socjologzajmującysięproblematykązróżnicowaniajęzyka,dowodził,żeokre-
ślonastrukturaspołecznatworzyodrębnekodyjęzykowe,przekazującekulturę:
nwkażdymkonkretnymjęzykuistniećmożecałyszeregsposobówmówienia
ispójnychcałości[...]określonaformarelacjispołecznejlub-ogólniej-struk-
