Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niedającysiępostrzegaćwyłącznieinstrumentalnieskładniktejostatniej2.
Gwoliuczciwościwypadaodrazuzaznaczyć,iżprzyjmowaniepodobnej
perspektywy,abstrahującejodspecyfikiliterackiegoprzekazu-acozatym
idzie,odróżnicpomiędzyodmiennymigatunkowojegorealizacjami-nie
byłorzadkościąnietylkowpoświęconychNiemcewiczowibadaniachhisto-
rycznych.Takżewśródliteraturoznawcówprzeważał(byniepowiedzieć,
żewciążprzeważa)poglądnakazującywidziećtętwórczośćnadewszystko
jakofunkcjępolitycznegoczyteż-patrzącszerzej-patriotycznegozaanga-
żowaniaautora,obywającysiętymsamymbeznależytegozaakcentowania
estetycznych,mieszczącychsięwpojęciuliterackości,walorównapisanych
przezniegodzieł.MnogośćpowstającychpodpióremNiemcewiczatekstów,
pośpiech,wjakimbywałypisane,aczasamiilekceważenieznaczeniatychże
przezsamegotwórcę-sprawującegowróżnychokresachżyciawieleważ-
nychfunkcjipublicznych-sprzyjałyzapewneartystycznemuniewykończe-
niupewnejichliczby,dalekostądjednakdouznaniazauprawniony,także
zmetodologicznegopunktuwidzenia,sąduointencjonalnym,ogarniającym
wszystkieaspektysemantykidziełaliterackiego,podporządkowaniuichczyn-
nikommieszczącymsięwpojęciurzeczywistościpozaliterackiej.Nietrzeba
tu,oczywiście,dodawać,żeniechodzioto,bywimięzyskującychdzisiaj
częstoaplauz,ideologicznychracjipomniejszaćrangęprzenikającejutwory
Niemcewiczapolskości;ważnejednakże,bypatetyczniebrzmiąceokreślenie
nczłowiek-Polska”
,użyteporazpierwszyprzezStefanaWitwickiego,apowtó-
rzonewmowiepochwalnejwygłoszonejnacześćUrsynaprzezKrystyna
LachaSzyrmę3,nieprzesłaniałoskalipisarskiegotalentuautoraPuławinie
utrwalałostereotypupostrzeganiagojakowybitnego(innasprawa,żedziś
wzbiorowejświadomościrodakówniemalnieistniejącego)Polaka,aleśred-
niejmiarytwórcę,literackiegorzemieślnika,niewytrzymującegoporównania
zcobardziejuzdolnionymipoetamiczydramaturgamidobyoświecenia.
WskazującenanietuzinkowośćNiemcewicza-pisarza,niepoprzestającena
diagnozowaniuswoiścieinterwencyjnegoprofilujegotekstówopiniebadaczy
pokrojuJanuszaMaciejewskiego,azwłaszczaPiotraŻbikowskiegotrudno
byłobywtakiejsytuacjiprzecenić4.Równieżdlatego,żewwypowiedziach
wymienionychautorównaszczególnąuwagęzasłużyłylirycznefragmentytej
2Zob.:I.Rusinowa,PanaJulianaprzypadkiżycia.JulianUrsynNiemcewicz1797-1841,War-
szawa1999;A.Czaja,JulianUrsynNiemcewicz.Fragmentbiografi1758-1796,Toruń2005.
3S.Witwicki,JulianUrsynNiemcewicz,w:tenże,Wieczorypielgrzyma.Rozmaitościmoralne,
literackieipolityczne,t.2,Paryż1842,s.356.TeksttennapisanyzostałpopogrzebieNiemce-
wicza,mającymmiejsce24maja1841roku.Wkrajuukazałsię-wskróconej,ocenzurowanej
wersji-nałamachpoznańskiegopismanOrędownikNaukowy”(1841,nr26,27).
Por.:K.LachSzyrma,Mowawrocznicęśmierciś.p.JulianaU.Niemcewicza,czytananaposiedze-
niuGronaHistorycznegoLondyńskiego21maja1842roku,Paryż1842,s.5.
4Zob.:J.Maciejewski,WczesnatwórczośćJulianaUrsynaNiemcewicza,w:JulianUrsyn
Niemcewicz-pisarz,historyk,świadekepoki,red.J.Wójcicki,Warszawa2002;P
.Żbikowski,
8
