Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zewszystkimi,bonadeszłyjużczasyMesjasza”226.Doopieszałych,opornych,ukrywającychsięlubuciekającychstrzelano;
wieluŻydówzostałotegodniazabitych.WBrańskuNiemcyzastrzelilinamiejscuconajmniej40osób227,wCiechanowcum.in.
MordechajaSzmakowskiego,
Żydziprzeddeportacją,BielskPodlaski(AYV,5701/51)
któryodmówiłwyjściazkryjówki,MarkelaBlutmanazżonąinowonarodzonymdzieckiem228.WDrohiczyniezginęło
conajmniejosiemosób,m.in.MalaLitmans,„którabyłaciężkochora,ijejmatkaHinda,któraniechciałaodejśćodswojej
chorejcórki”229,wKleszczelachsześciorokalekichŻydów230,wSiemiatyczachokoło150osóbzabitopodczaspróbyucieczki
zgettaotoczonegoprzezpolicjantówniemieckich,ukraińskichipolskich;zginęlitakm.in.rodziceDubyiChaima
Marmurów231,JaspaKapelusznik232,dwiesiostryFeldman233orazBerkoKapłanzżonąChajcią,którychmiałzastrzelićJózef
Fleks234.WBielskuNiemcyzastrzeliliSzlojmeKonaitragarzaoprzezwisku„Kadisz”oraz„SzlojmeGlezera,
Akronowicza”235,„JudlaLewartowskiego,bracizDrohiczynawrazzsiostrą”236,wsumieokoło150osób237.Wkilkurelacjach
powtarzająsięnazwiskaWelwlaKrejnbergaiJankielaRejbera;wedługEliezeraDawidowicza:„ucieklizgetta.Wkrótceich
złapano,zastrzelonoizpowrotemwrzuconodogetta.Pochowanoichniedalekobesmedreszuprzysztibluchasydzkim.
Nawłasneoczywidziałem,jakichgrzebano.Oburazem.Dwóchprzyjaciółuciekłorazemizostałorazempochowanych”238.
WCiechanowcu(jedynytakiprzypadekwpowiecie)dwadniprzedwysiedleniemutworzonoobózpracydlakilkuset239
robotnikówwoddalonymodmiasteczkao12kmmajątkuPobikry,coprawdopodobniemiałoochronić„użytecznych”Żydów.
Jednak2listopada,podobniejakgettowCiechanowcu,takżeplacówkawPobikrachzostałaotoczona,aNiemcyrozstrzelali
Żydówwpobliskimlasku.Wieluuciekło,wtymBerkoMonczar240,któryopowiadawrelacji,żegdyNiemcyzaczęlizabijać
starszych,młodsisięrozbiegli.Onsamukrywałsięwstogunapolu,apotemposzedłdoBrańska,wktórymŻydziczekali
jeszczenatransportdoBielska.WywiezionowówczastakżeŻydówzinnychplacówekwBezirkBialystok,np.wŁapach,zktórej
zbiegłwzamieszaniuwywózkiMoszeRubinsteiniwróciłdorodzinnegoBrańska,gdziezorientowawszysię,cosiędzieje,
natychmiastuciekłdolasu241.
Pomiędzy2a15listopadaŻydówzpowiatubielskiegostopniowowywożonodoTreblinki,gromadząctychzmniejszych
miejscowościwdwóchgettachzbiorczych—wBielskuPodlaskimiSiemiatyczach.DoBielska„wewtorek3listopada
przypędzonoŻydówzOrli.Wśrodę4listopadaprzypędzonoŻydówzRudkiiNarwi,zaśwczwartek5listopadaŻydów
zBrańska”242.ZnaleźlisiętamrównieżŻydzizBociek243orazKleszczel(dokądwcześniejwsiedlonoŻydów
zMilejczyc)244.„WwożonodoBielskatransportzatransportem.Żydówzwszystkim,coposiadali,zmałymidziećmi.Wwożono
ichdogettajaktułającychsięCyganów.Otworzonobramy,poobustronachstałaostra,mocnastraż,wprowadzonoichnanoc
iodliczono.WkrótcewydanoJudenratowirozkaz.Majązostaćdostarczeninastacjętak,jakichprzywieziono.Izaraz
podstawiononastacjęskładydotransportu.Gdytylkowjechały,oporanku,nadrzwiachJudenratuzawisłakarteczka,
żewszystkichuchodźcównależyzebraćprzybramienaJagiellońskiej.Tamustawionoichwrzędach,odliczonoipiechotą,
bocznymiuliczkami,odprowadzonoichnastację.Obokkroczylistrażnicyzkarabinami.Dowagonówwrzuconoichtak,jak
wrzucasięzwierzęta.Iwywiezionoich.[…]Judenratotrzymałrozkaz,byrozpocząćprzygotowywanietransportówŻydów
bielskich”245.Wgetciezbiorczym,jakimstałsięBielskPodlaski,znalazłosię11–15tys.Żydów.Wciągudwóchtygodni
wysiedleńwywożonostamtądokoło1000osóbdzienniedoobozuzagładywTreblince.
WSiemiatyczachNiemcyzgromadziliŻydówzDrohiczyna,GrodziskaiMielnika.Doczasutransportudogettzbiorczychlub
wywózkidoTreblinkiprzetrzymywanoŻydówwdotychczasowychgettach,otoczonych„przezpolskąiniemieckąpolicję.[…]
Uciekaćsięniedało,bopolskaludnośćłapałauciekającychŻydów.[…]Likwidacjatrwała6dni”246—wspominaEfraimWiener,
mającnamyślito,żewCiechanowcuŻydzibyliprzetrzymywanikilkadninatereniegetta,zanimNiemcyskierowaliich
naoddalonąo20kmstacjękolejowąwCzyżewie,astamtąd—doTreblinki.Jednocześnieod2listopada,takjakzBielska,tak
izSiemiatycz,atakżezgettnawschodziepowiatu(zWysokiegoLitewskiego,dokądwcześniejprzywiezionoŻydówzKamieńca
Litewskiego)wysyłanotransportydoTreblinki.
6listopadaokoło40Żydów—szewcówikrawców—zBielskaPodlaskiego(wśródnichbylitakżeŻydzizBociek247,Orliibyć
możeinnychmiejscowościpowiatubielskiego248)wywiezionodopracywgetciewBiałymstoku.„Każdyzrobotnikówmógł
wziąćzesobą4członkówrodziny—wywiezionowówczasok.200osób,wtejgrupiebyłteżprzewodniczącyJudenratuSzlomo
Epsztajn”249orazrabinzOrliHalperin.„WBiałymstokuzgromadzononaswgetcie—wspominaMichałDawidowicz.—Byłytam
dawnesynagogi,wktórychnasumieszczono.Pomieszczeniabyłynieogrzewane,byłostraszniezimno.Ścianywilgotne
odmrozu.[…]Przezosiemgodzindzienniepracowaliśmywfabryce.Zatępracęotrzymywaliśmydzienniekilkagroszy,zaktóre
żyliśmy.OprócztegoNiemcyrozdawaliczasamikawałekkiełbasy”250.ŻydowscyrzemieślnicyzBielskapopobycie
wBiałymstokuzostaliwrazzrodzinamiprzywiezienizpowrotemdopustegojużgettawBielsku,gdzieprodukowalibutydla
Niemców.Wstyczniu1943r.przeniesionoichdomiejscowościPietraszekołoBiałegostoku,astamtądwlutym1943r.kobiety
idzieciwywiezionodoTreblinki,mężczyźnirzemieślnicyzaśpojechalidoMajdankaiAuschwitz.Kilkuznichprzeżyło.
WczasiedwóchtygodnideportacjiŻydziuciekalizmiasteczek,inniusiłowalisięukrywaćnatereniegett.
Dużagrupa70–100osóbukryłasięwBrańsku.Ostatniegodniawysiedleń„gestapowcy,widząc,żeniewszyscyŻydzistawilisię,
wywołalidwóchczłonkówJudenratu,JakubaGotlibaiSzyjęCukiera,iróżnymirepresjamiitorturamizmusiliich,byciwydali
żydowskiekryjówki.JakubGotlibnikogoniewydał.SzyjaCukier,przeciwnie[…],pokazałwiększośćschowków,októrych
istnieniuwiedział.Ztychkryjówekwyciągnięto70osób:mężczyzn,kobietyidzieci.Wszystkichnachłopskichwozach
wywieziononacmentarz1kmodmiasta,kazanosięrozebraćdonagairozstrzelano.PozostalischowaniŻydzi,bojącsię,byich
niewykryto,postanowili15listopadapodpalićgetto”251,awedługinnejwersjipodpaliligetto,byoświetlićsobiedrogę
ucieczki252.PodczaspożaruŻydzipróbowaliuciec,aleczęśćznichNiemcyzłapaliirozstrzelali.Natereniegettapozostało
jeszczeconajmniejkilkunastuŻydów,którychschronywykryto20i21listopada;Niemcyrozstrzelaliwówczas10lub
11osób253.
WSiemiatyczachnieudałasięakcjazbrojnegooporu,którejelementemmiałobyćpodpalenie
