Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MilanKunderaetsonmaîtreDiderot.Unelettred’hommageenformedramatique
59
Sensibleàcette«gaietérabelaisienne»,KunderalaretrouvechezDiderot
pourquiaucunobjetn’esttabouetpourquilasexualitédevientundes
thèmesmajeurs.Latrameprincipaledesonromanestlaquestiondel’édu-
cationsexuelledeJacques,nommée«histoiredesesamours»dontlerécit
estsanscesseinterrompu.Pourl’axedramatiquedesapièce,Kunderachoi-
sitjustementlaquestiondel’amourouplutôtduplaisirérotique.
Laludicitéestunemarquedistinctivedesdeuxtextes.Kunderaévoque
àceproposlanotiondejeuquireposesurladénonciationdel’illusionréa-
listeparletraitementparodiquedesartificesetdesconventionsdugenre.Le
premierromandanslequel«toutestmisenquestion,toutestmisendoute,
toutestjeu,toutestdivertissement»(KJ,p.17)est,selonlui,
Tristram
Shandy
deLaurenceSterne.Lesimmensespossibilitésludiquesdécouvertes
parSterne,quibouleverse(déconstruit)lesmécanismesdurécit,renonce
àl’unitédel’actionetàlavraisemblancedespersonnagespourbavarder
librementavecsonlecteur,sontexploitéesetdéveloppéesàlaperfectionpar
Diderotdanssonroman-jeu.Laprésenceironiquedel’auteur/narrateur,qui
définitlastratégietextuelledel’ensemble,estmarquéedèslecommence-
ment:«Comments’étaient-ilsrencontrés?Parhasard,commetoutle
monde.Comments’appelaient-ils?Quevousimporte?»(DJ,p.43).Les
interventionsdu«meneurdejeu»sontconstantes,développéesetvariées.
Tantôtilinterpellesonlecteur,l’impliquantainsidanssanarration,parles
formulesàlafonctionphatique:«Vousvoyez,lecteur,que»(DJ,p.45),
«Vousconcevez,lecteur,que»(DJ,p.51).Tantôt,ilmèneavecluiunvrai
dialogue:prévoyantcesquestions,objections,commentaires,ilviseàcréer
ladimensioninteractive.L’emploidesinterrogations,desimpératifs,des
pointsdesuspension,desreprisesdonneàcediscourslecaractèred’un
échangeoralvifetspontané16.Iltraitesonlecteurenpartenairequipeut
déciderdelasuitedurécit:«Lecteur,sijefaisaisiciunepause,etqueje
reprisel’histoired’unhommeàuneseulechemise[...]jevoudraisbien
savoircequevousenpenseriez?...»(DJ,pp.134–135).Ilreconnaîtenplus
sonautorité:
Etpuis,lecteur,toujoursdescontesd’amour[...]Ilestvraid’unautrecôté
quepuisqu’onécritpourvous,ilfautousepasserdevotreapplaudissement,ou
16Ilgrondesoninterlocuteur:«Maissivousm’interrompez,lecteur,etsijem’inter-
rompsmoi-mêmeàtoutcoup,quedeviendrontlesamoursdeJacques?Croyez-moi,laissons
lepoète.»(DJ,p.83).Ilexprimesonirritation:«Jevousaidit,première-ment;orun
premièrement,c’estannonceraumoinsunsecondement.Secondementdonc...Ecoutez-moi,
nem’écoutezpas,jeparleraitoutseul...»(DJ,p.114).Ilaimeletaquinerenjouantsurson
horizond’attente:«Toutcelaestfortbeau,ajoutez-vous,maislesamoursdeJacques?Les
amoursdeJacques,iln’yaqueJacquesquilesacheetlevoilàtourmentéd’unmaldegorge»
(DJ,p.290).