Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PINACEAE–SOSNOWATE
28
npasabezświerkowego”,którymiałbyrozdzielaćwyżowyobszarwystępowaniategogatunkuodjegoobszaru
niżowego.oddawnauprawiany,alenierzadkoznasionobcegopochodzenia.
Ogrody-setkiodmianiform;wśródoddawnaznanychm.in.wysokie,odrzewiastymwzroście-CVirgata’
(łac.nvirgatus”=m.in.rózgowaty,odnvirga”=kij,prostagałązka,rózga)iCViminalis’(łac.nviminalis”=giętki,
długiaelastyczny,zdatnydowyplatania)oraznpłacząca”CInversa’(łac.ninversus”=odwrócony,wywróconyna
drugąstronęlubwprzeciwnymkierunku),awśródformkarłowych-CNidiformis’(łac.nnidiformis”=wkształ-
cieptasiegogniazda)iCProcumbens’(łac.nprocumbens”=m.in.leżącypłasko).Wymagaziemiświeżej,glinia-
sto-piaszczystej,orazczystego,nasyconegowilgocią,chłodnegopowietrza-jesttowięcświerknieodpowiedni
namiejscasucheipiaszczyste,dodużychmiast,azwłaszczarejonówprzemysłowych(wrażliwynawszelkieza-
nieczyszczeniapowietrza).ogólnewymaganiazbliżonedowymagańdaglezjizielonej,niecomniejszeniżjodły
pospolitej,odktórejjestrównieżwmniejszymstopniucienioznośny.Zastosowanieznajdujegłówniewdużych
parkach,gdziemożebyćjednakzamłodunarażonynawycinanienanchoinki”.Dobrzeznosistrzyżenie(obok
cisów,choin,żywotników),jakzresztąinneświerki,ijestunasnajtańszymmateriałemnastalezieloneżywopłoty.
Żywopłotyświerkowepowinnybyćwpełninasłonecznione(najlepiejzakładaćjenaosipółnoc-południe)iregu-
larniecięte,wprzeciwnymwypadkudolnegałęziełatwozasychają-takwłaśniezwyklewyglądajązaniedbane,
sucheizbrązowiałeudołu,npowygryzane”żywopłotyprzeciwśnieżnewzdłużliniikolejowych.
Donajgroźniejszychszkodnikówświerkapospolitegonależy-podczasgradacji-ćma,brudnicamniszka
(Lymantriamonacha),którejgąsieniceżywiąsięigłami,atakżedrobnechrząszcze-kornikiicetyńce.Napniach
igałęziach,częstotakżewparkachiogrodach,widujemybiałemszycewełniste,anananasowate”wkształcie,kol-
czastegalasyunasadymłodychpędówtoefektżeruochojników.Liścieświerków,opanowaneprzezprzędziorki,
brązowiejąiopadają.Pąkiorazigłyświerka(aiigłysosny)sąwzimiegłównympożywieniemgłuszców,natomiast
nasionamiżywiąsięniektóredzięcioły,krzyżodzióbświerkowyiwiewiórkił.
Kultura-dawnenazwypolskie:nświ[e]r[k]”,nsmrk”lubnsm[e]rek[a]”(tylkonapołudniuPolski,gwarowe,zapożyczenieze
słowackiegoiukraińskiego),nsmrok”,nsmroczyna”itp.Napółnocykraju,gdzienierośnieAbiesalba,nazwydlaPiceaabies
mająrdzeńnjedl”,oraz,zniemczyzny-ndana”,ntana”infidżel”(→Abiesalba)łł.
Życiecodzienne-zastosowaniadrewnabyłyrównepożytkomzdrewnasosnowegoizarazemczęstoznimiwymienne;dlaswej
lekkościświerczynabyłazawszechętnie,szczególniewgórach,łupananałatyigonty,pozatymszłanalekkieigładkoposu-
wającesięwdłoniachstyliskawidełczygrabi,narozszczepianenaszczycienaczteryczęścinzbieraczki”dowysokowiszących
jabłekitp.(Gerald-Wyżycki1845;R.Reinfuss,ŚladamiŁemków,1990;tenże,KarpackiświatBojkówiŁemków,2015).
ZwłaszczawłukuKarpatdrewnoświerkamiałotysiącezastosowań,jakopodstawowymateriałdrzewny.Tudwabardzocha-
rakterystyczneprzykładyzastosowańświerka-nworynie”intrembity”.Znakiemrozpoznawczymtamtejszychkrajobrazów
pasterskichbyłydawniejnworynie”,biegnącełukamiizygzakowatymiliniamiwokółncarynek”intołok”,takłatwedoposta-
wienia,demontażuczy-zwłaszcza-szybkiegorozgrodzeniaprzyprzepędzaniustada,huculskierozbieranepłotyzukośnych,
rozłupanychwzdłużświerkowychżerdzindługości6toporów”(Anonim,OgrodzeniapasterskienaWołoszczyźnie,nEchaLe-
śne”6(19),1939);nłąkiiogrody,otaczającechaty,sązawszeogrodzonetakzwanym«woriniem»[ł]gdziewwysokiedosześciu
metrówdochodzącepaliki,poustawianeparami,azwiązane«huźwami»,tojestpaskami,jakbypowrozamizdrewna,wkłada
sięwpoprzekprzęsłami,jednanadrugą,trójgraniasteociosanebelki[ł]byskuteczniejopierałysięwiatrowi,ustawiasię
woriniawzygzaki[ł]świecąsięiwijąłąkamitesrebrnenitkiprzezcałyhoryzont(S.Vincenz,Prawdastarowieku,wyd.2002).
nTrembity”,pasterskieniezwykledługieawąskietrąby,któreswymniskimgłosemsygnalizowaływśródpołoninświęta,
łZastygłąświerkowążywicęnmrówki[ł]obficieznosządomrowiskswoich,skądteżbywawybieranąnakadzidła”(Gerald-Wyżycki
1845).
łłSzerszeomówienie→Wajda-Adamczykowa1989;A.Spólnik,NazwypolskichroślindoXVIIIwieku,1990.
