Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PINACEAE–SOSNOWATE
42
rodzimaA.alba-wykazujewnaszymklimaciemałąodpornośćnasilnemrozyorazwiosenneprzymrozki,które
mogąniszczyćmłodepędy,dlategostosowaniejodełznajdujeuzasadnienieprzedewszystkimnazachodziekraju,
gdzieudajesięuprawawielugatunków,niespotykanychwogrodachśrodkowej,atymbardziejwschodniejPolski.
Możliwościsadzeniajodełwmiastachsąograniczone-większośćznichnieznosibowiemsuchegoizanieczysz-
czonegopowietrza.Jodły,drzewaleśne,sąprzeważniecienioznośne,awmłodościnawetcieniolubne,wparkach
powinnybyćjednaksadzoneswobodnie,niezabliskosiebieiinnychdrzew-tylkowtedyzachowająkorony
kształtne,ugałęzionedoziemi.Jodłyocienkiejkorze,zzielonymiipłaskorozłożonymiigłaminaogółlepiejzno-
szązacienienie,azkoleiobecnośćgrubejkoryiliściepokrytenalotemwoskowym-wskazująnaświatłolubność
iwiększąodpornośćnamrozyisuszę.Jedynąniezawodnąpodróżnymiwzględamijodłą,któramożebyć
bezzastrzeżeństosowanawcałejPolsce,jestA.concolor.
Kultura-nazwa:łac.nabies,abietis”tostarorzymskanazwajodełiichdrewna.
AbiesalbaMill.ł(A.pectinata(Lam.)DC.)-jodłapospolita(j.biała;łac.npectinatus”=(roz)czesany;dlausta-
wienialiści).Drzewowys.do30-50(-60)m,wstarszymwiekuznbocianimgniazdem”naszczycie,wskutek
zahamowaniawzrostuwierzchołka;koradługogładkaijasna,popielatoszara,miejscamiznwybrzuszeniami”
ponadpęcherzykamiżywicyznajdującymisięwłyku.P.szarelubbladobrązowe,gęstopokrytekrótkimiwło-
skami;pąkijajowate,brązowe,bezżywicy.Li.rozłożonepłasko,grzebieniastonadwiestrony,wdwóchwarstwach
-dłuższewdolnejznich;nagałązkachszczytowychzwyklenieconastroszone;dł.1,5-3cm;ciemnozielone
ibłyszczące,odgóryzbruzdką,spodemzwąskimibiałymipaskami;wierzchołkizaokrąglonelubnieznacznie
wycięte;kanałyżywiczneprzyskórce.Szysz.walcowate,dł.10-15(-17)cmi3-5cmø;łuskiwspierającenieco
wystające,wywinięte.
Wyst.-środk.ipd.Europa(nazachodziepoPireneje),zwyklewgórach(2n=24);wPolsceosiągapółnocną
granicęzasięgu-rośniegłównienapołudniukraju,znajdującoptimumekologiczneiodgrywającnajważniejszą
rolęlasotwórcząwregludolnyminawyżynach,wzbiorowiskachdolnoreglowegoborumieszanegojodłowo-
-świerkowegoorazwyżynnegojodłowegoborumieszanego(Abietetumalbae),główniewG.Świętokrzyskich,
naRoztoczu,Wyż.Krakowsko-CzęstochowskiejinaWysoczyźnieŁódzkiej,ajakogatunekdomieszkowym.in.
wbuczynachgórskich.
Ogrody-sylwetkaraczejluźna,koronystarszychdrzewzwyklebezdolnychkonarówigałęzi.Jodłaodużych
wymaganiachwstosunkudowilgotnościpowietrza;źlerośnienaziemimokrejipodmokłej,suchejipiaszczystej
orazciężkiej,gliniastej.Nieznosisuszyiupałów,niskichtemperaturiskokówtemperatury,orazzanieczyszczo-
negopowietrza.Wsurowezimymarzniewróżnymstopniu,zwłaszczapozalasamiipozanaturalnymzasięgiem,
podobniejakcis;cierpiodpóźnychprzymrozkówwiosennych.Drzewocienioznośne(młodedrzewasącieniolub-
ne),wzwarciuizacienieniutracijednakszybkodolnegałęzie.Systemkorzeniowyj.pospolitejjestgłęboki,wprze-
ciwieństwiedoświerkapospolitego.Zastosowaniebardzoograniczone-przedewszystkimwparkachleśnych,
wodpowiednichwarunkachsiedliskowychiwgranicachzasięgu.Zwymienionychtujodełnajmniejodpowied-
niadlazieleniwmiastach,zwłaszczapozadużymiparkami.
Kultura-dawnenazwypolskie:staropolskie,odXIVw.,adziśtylkogwarowe-njedl”,njedla”injedlina”(zlicznymitopo-
nimami-Jedlce,Jedlina,Jedlniaitp.);niecopóźniej-njodła”;liczneformyoboczneilokalne,np.njalycia”(łemkowskie),nje-
dla”,njedlica”,njedliczka”njeglina”,njedła”injodło”;pozatymniespecyficznenchojka”iokreśleniazbliżone,apodwpływem
łEpitetnalbus”(=biały)dotyczykoloruliściodspodu;Ph.Millerwopisiegatunku(TeGardenersDictionary,wyd.7,1768):„Fir-tree
whoseleavesarewhiteontheirunder-site”.
