Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszŁukasiewicz:Dobreizłeadresy
dwórdoudzielaniapomocypoddanemu,takabymógłpracowaćdla
folwarku.Otowsłabymrokuwłościaninkonsumowałplony,natomiast
oddworużądałpomocynadokarmieniebydłaiwysiew.nGdyby
wprzyszłymrokunaskutektegopowstałaniemożnośćobsianiachłop-
skiejziemi–dwórniemógłbyćrównieżwobectegoobojętny,gdyż
podważyłobytomożliwościprodukcyjnefolwarkuigroziłodezolacją
dóbr.Pańszczyznabyładladworudarmowa,podwarunkiemżechłop
utrzymujesięnapoziomie,wktórymzdolnyjestjąwykonywać.Rzecz
jesttymważniejsza,żewchodzituwgręnietylkochłopskasiłafizycz-
na,aleichłopskienarzędziaichłopskisprzężaj”.
Wchodzącwdorosłe,samodzielne,gospodarskieżyciechłop
dysponowałmarnym,alewłasnymdachemnadgłową.Chałupachłop-
skaibudynkigospodarczebudowanebyłyprzezludzipanaizdwor-
skiegomateriału,istanowiłyjegowłasność.Rzadziejszlachcicdawał
jedyniemateriał70.WXVIIIw.FrancuzidePilesideKerduwskazywa-
li,żebardzoważnymelementemkalkulacjiekonomicznejbyłanadzieja
napomocwrazieczęstychklęsknaturalnychiepidemii.Łatwosięza-
pomina,żepętlanieurodzaju,głoduiepidemiimiałabardzopoważne
skutkiżycioweiwPrusachskończyłosiętodopierowIIpoł.XIXw.71
Niemożnazapominaćopladzeszarańczy–jakpodBabimostem
w1798r.,oczyminformowałaówczesnaprasa72.FriedrichSchulz
zwracałuwagę,żewprawdziechłopnledwiemógłżycieutrzymać”,ale
njeślicozdechnie,panmusidodać,gdychlebazabraknie(brakten
sprowadzanieurodzajalbozłegospodarstwo)panmusisiępostarać
owyżywienie;jednymsłowempanniemożemudaćprzepaść,gdyżon
stanowimudochódzdóbrinadajeimwartość”73.NathanielWraxall
wskazywał,żebeznadziejnyloschłopskiłagodzonyjestprzezwsparcie
pana:budowęchaty,załogęipomocwpotrzebie74.IgnacyKrasicki
drwiłzeszlachty,żejakośćtychdomówjestmarna,aszlachtawięcej
70AndrzejWoźniak,KulturamazowieckiejwsipańszczyźnianejwXVIIIipocz.XIX
wieku,Wrocław1987,s.58-59.
71FortiadePiles,BoiseglindeKerdu,(w:)Polskastanisławowskawoczachcudzoziem-
ców.Polskastanisławowskawoczachcudzoziemców,Warszawa1963,t.2,s.724.
72nSüdpreuBischeZeitung”,58,21.07.1798.
73FryderykSchulz,PodróżeInflantczykazRygidoWarszawyipoPolscewlatach
1791-1793,Warszawa1956,s.127-128.
74NathanielWraxall,(w:)Polskastanisławowska,Polskastanisławowskawoczach
cudzoziemców,Warszawa1963,t.1,s.547.
25
