Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszŁukasiewicz:Dobreizłeadresy
troszczysięobudynkigospodarczedlabydłaniżdlaswoichpodda-
nych:nSątaknieczuliwłaściciele,iżbudująciopatrującgmachydo
gospodarstwanależące,aonajistotniejszymswoimobowiązkuzapomi-
nając,większemająstaranieobydleniżopoddanych.Jakażpostać
wioseknaszych?Zewstydemprzyznaćnależy,iżnigdziegorszych
inikczemniejszychznaleźćniemożna.Jeżelidzikichnarodówosady
zchrustumająszałase,zadziwiającszczupłościąiniezgrabnościątych,
conaniepatrzą,zmniejszasiępolitowanie,gdyzważają,iżsposóbta-
kowejbudowliwszystkimrazemosiadłymjestpowszechny.Leczwi-
dziećnaokołoprzepysznych,rzadkoprawda,alejednakgdzieniegdzie
gmachówledwopodobnedoschronienialepianki,wnichizby,gdzie
wprawionawglinęlubdrzewospróchniałeśkłastłuczonegoszybka
ledwocieńświatłaipodobieństwoużycza,apowietrzezaparciem
zgęstniałezarażaidusigłodem,pracąwynędzniałychmieszkańców;
ostatniejbytenczułościpozbył,któregobytakowywidokniewzruszył.
Aczemużniewzruszatych,którzynańustawiczniepatrzą?Jeżelinie
własnyzysk,niechżeludzkość,niechżereligiadozaradzeniatakowej
niegodziwościwzbudza;ludzkość,któraimpodobnedonichżesamych
wystawujestworzenia,religia,którabliźniegokochaćkaże.Niesą
zwierzętaminasząwinąnędznechłopkinasze,niechżejenaszejwiny
poprawauznabyćludźmi”75.
Błędnekołopowstawałoztegopowodu,żedworuniebyłostać
nanieustannewspieraniechłopów,którzyznajdowalisięwkryzysie,
ajeżelitegonierobili,gospodarkachłopskaupadała,stawałasięcoraz
mniejefektywna,achłopiczęstouciekali.JakpiszeWitoldKula,for-
mułan»Pańskijestem,niechżePanmniekarmi«,byłaczęstsza,niżsię
wydaje”76.Zkoleiwwypadkupowstawanianadwyżekdwórograniczał
chłopskiegospodarstwo,przezcowymagałocorazwiększejpomocy
wlatachchudych.Kulazwracateżuwagę,żezwiększaniegospodarstwa
prowadziłodowzrostupańszczyznyiprzejściazpieszejnasprzężajną,
atowymagałostarańwokółutrzymaniasiłypociągowej,czegochłopi
unikali,boniedawałoimtożadnegozysku77.Wrezultaciejednązme-
todunikaniaświadczeniapańszczyznysprzężajnejbyłodopuszczenie
75IgnacyKrasicki,Uwagi,Warszawa1997,s.110.
76WitoldKula,Teoriaekonomicznaustrojufeudalnego,s.76-79.
77Tamże,s.208-209.
26
