Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
WilliamJames,Doświadczeniareligijne
JerzegoFoxazpowoduwspółczesnejmuohydymoralnejijegopożądanie
prawdyduchowejtraktujejakobjawyzaburzeńjelitagrubego.Carlyle’a
serdecznewestchnienianadnędząuważajakonieżytżołądkowo-dwunast-
Lubśw.FranciszekSalezy:
n
Jeślispojrzycienamałedzieciprzytulonedopiersimatczynej,spostrzeżecie,żepod
wpływemprzyjemnościssaniaodczasudoczasuprzytulająsięmocniej.Podobnieserce
złączonezBogiemwmodlitwieniejednokrotniemocnogarniesiękuniemuijeszczebar-
dziejprzytulasiędosłodyczyboskiej”
.(SaintFrançoisdeSales,Traitédel’amourdeDieu,
livreVII,chap.I).
[
Woryginalemylnieprzypisanocytatęześw.Franciszkaśw.Teresieiodwrotnie.Pro-
stujemyzatłumaczemfrancuskim-przyp.tłum.]
Z
takąsamąsłusznościąmożnabyrozpatrywaćreligięjakozboczenieczynnościod-
dechowej.ToćBibliapełnajestwyrażeńoznaczającychoddechutrudniony.WPsalmach
spotykamyjetakczęsto,żenawetcytowaćniewarto;ajednoznajbardziejrozpowszech-
nionychwAmerycedziełmistycznychnositytułDechBożywczłowieku(TomasLake
Harris).Wniektórychwreszcieniechrześcijańskichkrajachzapodstawęwszelkiegopo-
rządkureligijnegoprzyjmujesięuregulowaniewdechuiwydechu.
Sątodowodyrówniedobrejakte,któresłyszymynapoparcieteoriiseksualnej.Jej
rzecznicymoglibytupowiedzieć,żetenczynnik,naktórymgłównieopierająsię,niema
wpotędzerównegosobie.Dwagłównezjawiskareligijne-melancholiainawrócenie,po-
wiedząoni,sązjawiskamizasadniczomłodzieńczymi,awięcrównoczesnezrozwijaniem
siężyciapłciowego.Odpowiedźnatojestłatwa.Gdybynawettarównoczesnośćbyła
czymśściślesprawdzonym(comiejscaniema),topamiętaćnależy,żewtymsamymczasie
rozwijasięnietylkożyciepłciowe,leczrównieżcałewyższeżycieduchowe.Awobectego
zrównąsłusznościąmożnabypostawićtwierdzenie,żebudzącesięwwiekumłodzieńczym
zainteresowaniesięmechaniką,fizyką,chemią,logiką,filozofiąisocjologią,łączniezpoezją
ireligiąjesttakżezboczenieminstynktupłciowego.Leczbyłobytojużzbytgłupie.Przy
tymjeślidowódrównoczesnościmabyćrozstrzygający,tocozrobimyzfaktem,żewiekiem
najbardziejreligijnymjestwiekstarczy,kiedyjużmilkniewrzaważyciapłciowego.
O
stateczniewięcdlawytłumaczeniareligiikoniecznietrzebaspojrzećnabezpośred-
niątreśćświadomościreligijnej.Uczyniwszyzaśtowidzimy,żewogólepozbawionajest
onazwiązkuztreściąświadomościpłciowej.Wszystkosięturóżni-przedmioty,sposoby
ujawnianiasię,powoływanedoczynuzdolnościiwynikająceznichpostępki.Jakieśogólne
podporządkowaniejesttuwprostniemożliweidorzeczynajzwyklejszychnależyzupełna
wrogośćlubprzeciwstawnośćwzajemna.Jeśliterazobrońcyteoriipłciowejpowiedzą,że
wszystkotonicwichtwierdzeniachniezmienia,bobeztychczynnikówchemicznych,któ-
reorganypłciowewlewajądokrwi,mózgniebyłbypobudzonydodziałalnościreligijnej,to
rzecząobojętnąjestdlanas,czyostatnietwierdzenieuznamyzaprawdziweczyzafałszywe;
wżadnymbowiemrazieniezawieraononicpouczającegoiniemożemywyprowadzićzeń
żadnychwniosków,którebynampomogłydowyjaśnieniaznaczenialubwartościreligii.
Powiedziećmożemy,żeżyciereligijnewjednakiejmierzezależyodśledziony,trzustki,
nerek,jakodnarządówpłciowych;awobectegocałateoriatraciswącierpkąprzenikliwość
irozlewasięwogólnikowymtwierdzeniuojakiejśzależnościduchaodciała.
