Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Warszawa(teatralna)
19
zżółto-szarejwełnywokółpasalubgłowy,wałęsająsięonibezcelu,podobniejakoficerowie.
Wogólemundurydominująwobraziewarszawskiejulicy,uczniowie,studenci,nauczyciele
nosząjednoliteczapki,płaszczeispodnie;poborowiwzięcinaroklubnawetnasześćmiesięcy
służbywojskowejuzupełniająwydatniekontyngentuniformów,takiżcotrzecimieszkaniec
Warszawynosiubiórwedługoficjalnegokroju.odczasudoczasukroczydostojniepoulicy
długowłosypop,przeciskającsięprzezciżbę;wdnietargoweprzybywajądomiastawieśniacz-
ki,którewiążąnagłowachnakształtturbanówswojebarwnechustki;Żydzi,azwłaszczaich
kobiety,podobająsięnamjeszczebardziejwswychfantastycznychzawojach,czarnychlub
białych,przeplecionychżółtymi,czerwonymiizielonymiwstążkami.Tenmalowniczychaos
barwikształtówodpowiadadokładnietemu,czegooczekiwałemodstolicyPolski.Donajbar-
dziejbarwnychfigursztafażuulicznegonależążebracy.Takcharakterystycznych,osobliwych
twarzy,przedziwnychpostaciiubiorów,jakiewidywaliśmytunarogachuliciuwnijściado
kościołów,trudnospotkaćnawetnaSchodachHiszpańskichwRzymie”14.
Naruchliwychiwielobarwnychulicachmiastanajmocniejzaintrygowałare-
portera-przenikliwacisza.
nWprzeciwieństwiedoogromuatrakcjiwizualnychbrakzupełniewrażeńsłuchowychnaoży-
wionychprzecieżulicachWarszawy.Toruchliwepolskiemiastorozbrzmiewaćwinno,taksię
przynajmniejwydaje,gwaremihałasemulicznym.Tymczasemjestonoprzejmującogłuche.
Nierozlegasiętunigdygłośnyśpiewspieszącychdopracyrobotników,okrzykinieumilają
trudutragarzomiwyrobnikom,brakzupełnienawoływańprzekupniów,aodgłosytargowisk
nieprzerywająśmiertelnejciszy,którazdajesiękrążyćnadtłumempośpieszniezdążających
wróżnychkierunkachludzi.(...)Todziwnemilczenieiciszafrapujecudzoziemca.Zadajeso-
bieonpytanie,czyzawszetakbyło,czycichośćtależywusposobieniunarodu,czyteżnależy
przypisaćjąsmutnemudziedzictwuwieloletniejniewoliiskutkomostregoreżimupolicyjne-
go.Prawdopodobnietoostatnie...”15.
Każdypodróżnyprzekraczającymiejskierogatkimiałmniejsząlubwiększą
świadomośćówczesnejsytuacjipolitycznej,niemógłtakżeniezauważyćrzuca-
jącychsięwoczyfaktów.ByłnaziemiachnależącychdoImperiumRosyjskiego.
PopowstaniustyczniowymKrólestwoPolskiestraciłoresztkidawnejautonomii,
aWarszawastałasięjednymzmiastgubernialnych.Wzamkudawnychkrólów
polskichrezydowałnamiestnik-feldmarszałekhrabiaFiodorBerg,jegonastęp-
cahrabiaPawełKotzebuemusiałzadowolićsięjużtytułemgenerała-gubernato-
ra.Społeczeństwobyłopodścisłąkontrolą-zjednejstronycenzury,azdrugiej
-garnizonuliczącegookoło20tysięcyżołnierzyisłużbypolicyjnej,wyczulonej
nanajmniejszyprzejawpolskiegopatriotyzmu.Napółnocynstrażnadspokojem
miasta”16zapewniałaCytadelaAleksandryjska.Celnycioswymierzonowedukację,
SzkołęGłównąprzekształcono(w1869roku)wCesarskiUniwersytetWarszawski,
wtymsamymrokuwprowadzonozakazużywaniajęzykapolskiegowszkołach.od
tejporyteatr,licznepublicznekoncertydeklamacyjneiodczytybyłydlamłodych
ludzijedynądopuszczalnąszkołążywegoojczystegojęzyka.Nietylkoszkolnictwo,
takżecałąadministracjęisądownictwoprzebudowywanonamodelrosyjski,za-
14
FritzaWernickaopisWarszawyz1876roku[w:]Sudiawarszawskie,t.VI,s.313.
15
16
Tamże,s.314.
Tamże,s.324.
