Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Częśćpierwsza.„Miasto–teatr”
Dzisiajtrudnowyobrazićsobie,jakniewielkiobszarzajmowałaówczesnaWar-
szawa.GranicępółnocnąwyznaczałazłowrogaCytadela,zachodnią-uliceoko-
powaiTowarowa,apołudniową-Belweder.Nawschodzie,poprawejstronieWi-
sły,mostemKierbedziadogłównejprzestrzenimiastawłączonabyłaPraga.Taki
obszarzamieszkiwałowroku1880około400tysięcyludności,wartozaznaczyć,
żemiędzyrokiem1875a1880miastopowiększyłosięo100tysięcymieszkańców.
Zajrzyjmydoprzewodnika:
nAżebyokreślićrzeczkrótkoidosadnie,powiemy,iżWarszawadzisiejszapodobnąjestdo
pięknejkobiety,któraprzezroztargnienieczyprzezlenistwozaniedbała-umyćsię...Trudno
zaprzeczyć,iżzaniedbaniepodobneszkodziwielcezarównokobietom,jakmiastom,ale...któż
znasnieprzełożyłWeneryzusmolonymnoskiemnadjędzęMakbetową,choćbyzróżanej
wychodzącąkąpieli?Warszawazatemnieumyta,alepiękna,imawsobiecośzlegendowego
Kopciuszka,którymimozaniedbanegostroju,gasiłurodąksiężniczkiikrólewny.(...).Jestto
miastopełneżycia,dobregohumoruifantazji”11.
NajważniejszymiulicamiWarszawybyłyNowyŚwiatiKrakowskiePrzedmie-
ście.
nKtośpragnącyułożyćanatomięnaszegomiasta,nazwałtęlinię»kościąpacierzową«War-
szawy.Iwistocie,nakształtsplotównerwowych,wyrastajązniejdługierozgałęzieniaulic
iuliczek...Nowoczesnegmachystojątuobokstarych,średniowiecznychbudynków,akamie-
nice,zwierzchubogatąornamentacjązdobione,kryjąwewnątrzciasne,mroczneicuchnące
podwórka”12.
Ciekawe,jakiemogłybyćpierwszewrażeniazwizytywstolicy?
nKażdego,którypierwszyrazdoWarszawyzawita,uderzaprzedewszystkimjejruchliwość
iożywienieulic,przeciągającesiędopóźnejnocy.(...).Żadenzteatrówniekończysięwzimie
przedjedenastą,wleciejeszczepóźniej;nagłównychulicachruchpowozównieustajenigdy,
botrwawłaściwiedo4rano,azaczynasięod5”13.
FritzWernickzwróciłuwagęnazabytkiarchitektoniczne,któreoceniłjednak
bardzonisko.
nWinniśmyponiechaćposzukiwańznaczniejszychibardziejinteresującychpomnikówarchi-
tektury,miastonierobiwrażeniagodnegoistarożytnego,jestjednakjasneiwesołe,przyjazne
ipogodne,zamożneipełneblasku”
.
Zachwyciłgonatomiastnfolklorwarszawskiejulicy”
,którytakopisał:
nJesttoistnykonglomeratnajrozmaitszychelementów.Nawetwobrębiegłównejpromena-
dymieszająsięprzedstawicieleróżnychstanów.Dystyngowanedamyotulonewkosztowne
sobolowepłaszczeitowarzyszącyimpiękni,wytworni,wręcznadmiernierasowipanowie
zciemnymi,głębokimioczamiocierająsięoprostychżołnierzyrosyjskichowypłowiałych,
bladychtwarzach,wystającychkościachpoliczkowychiwąskichoczach.owinąwszyszal
11
12
13
W
Tamże,s.87.
A.Zalewski,dz.cyt.,s.223.
.Gomulicki,dz.cyt.,s.83.
