Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
11
pisarzajako„mężaopatrznościowego”iprzyznanialiteraturzepięknejstatusu
„dobranarodowegobezcennegoikruchego”6.
Inaczejrzeczsięmazprocesemimitacjiwsferzepolitycznejispołeczno-
instytucjonalnej,gdzieprzezkilkadziesięciolecibrakujerealnejalternatywydla
wzorcówfrancuskich,symbolizującychzachodniącywilizacjęłacińską.Skoro
zaśwprzypadkuFrancjidziewiętnastowiecznejmamydoczynieniazpaństwem,
któregokulturapolitycznajestjużtrwalenaznaczonadoświadczeniemrewolu-
cji(niezależnieodpodejmowanychpróbrestauracjidawnegoporządku),powie-
lanewzorcenieuchronniezawierająelementytraktowaniaspołeczeństwajako
bytukonstruowanegowsposóbracjonalny,aniejakorzeczywistościdziedzi-
czonejhistorycznie.Wykształconewwiększościnafrancuskichuniwersytetach
pokolenieWiosnyLudówkwestionujeporządekprawnyustanowionywlatach
trzydziestychprzezRegulaminorganiczny(narzuconyprzezRosjęzaprobatą
Turcji)iprzenosinarodzimygrunthasłafrancuskiegorepublikanizmuburżua-
zyjnego,tamtejszedylematypolityczne,awreszcierozwiązaniainstytucjonalne.
Wprzełomowymokresie1848–1859pruskiewzorcepaństwoweniesąwstanie
konkurowaćzfrancuskimi,chociażbyzuwaginaobcośćjęzykowątegoobszaru
iwyraźnieodczuwanąodmiennośćkulturową.Austriackierozwiązaniaimperial-
netymbardziejniemogąstanowićalternatywy,aczkolwiekwcześniejszywpływ
ideioświeconegoabsolutyzmunapoglądyreformatorskiegoobozubojarskiego,
dokonującysięzapośrednictwemrumuńskichśrodowiskwSiedmiogrodzie,jest
niedoprzecenienia7.
Proceszmianzapoczątkowanywroku1859uniąpersonalnąksięstw(hospo-
darJanAleksanderCuza)obejmujeniemalwszystkiedziedzinyżyciaspołeczne-
go–odpolitycznejiinstytucjonalno-prawnejpoekonomiczną.Jegozasięgsu-
gerujeradykalnycharakterrozstaniaz„orientalnymbarbarzyństwem”iwedług
źródełzepoki,takijestteżspołecznyodbiórzjawiska.Współczesnahistorio-
grafia,zwłaszczazainteresowanainterpretacjamisocjologicznymi,corazczęściej
skłaniasięjednakkustanowisku,któreosłabiajednoznacznośćpowielanejprzez
latatezyo„rewolucyjnym”charakterzedziewiętnastowiecznejzmianycywiliza-
cyjnej8.Nieukrywamy,żetoujęcieinterpretacyjnejestnambliskie.Uważamy
bowiem,żetwórcyrumuńskiejpaństwowości,wywodzącysięwwiększościze
środowiskadziałaczyWiosnyLudów,nierealizująprojektumodernizacyjnego
wyrosłegozideologiirewolucyjnejipodporządkowanegojejlogice.Doświad-
6NegriciEugen,Iluziileliteraturiiromâne,Bucureşti2008,s.27.
7Zob.m.in.TurczynskiEmanuel,Delailuminismlaliberalismultimpuriu,Bucureşti2000;Neu-
mannVictor,Tentalialuihomo-europaeus.GenezaspirituluimodernînEuropaCentralàşideSud-Est,
Bucureşti1991.
8Tegotypuopracowańniemazbytwiele,zwłaszczawporównaniuzwciążdominującymtrady-
cyjnymnurtemnarodowo-patriotycznym.Ztych,którepowstaływostatnichlatach,cytowaćbędziemy
wnaszejpracytekstyDanielaBarbuiMariusaLazśra.
