Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
mościXXwieku,aleciąglejeszczeBodpomina”sięwświeciewspółczesnychnam
formwrażliwościhumanistycznej.RozległawięźNorwidajakotwórcyBwysokiej
komedii”orazFredryikomediiFredrowskiejmogłabystaćsięnaturalnąrelacją
historycznoliteracką.
Odmiennośćzwiązkówhistorycznoliterackichizmianaperspektywypatrzenia
naNorwidaniepozytywistycznego,choćNorwidaczasówjużpopowstaniustycz-
niowym,mogłabyprzyczynićsięzkoleidodowartościowaniatakichNorwidowych
Bpereł”,jakMiłość-czystaukąpielimorskich,czynoweleBwłoskie”zTajemnicąlor-
daSingelworthnaczele.Mówiącnamarginesie,ważnymwydarzeniemedytorskim
narzeczpopularnościNorwidajakopisarzadrugiejpołowyXIXwiekujestwydany
przezBOssolineum”wybórdramatówdojrzałychNorwidawopracowaniuKazi-
mierzaBrauna21.
WmoimprzekonaniunajbliższelatabędądlaNorwidawielkąszansą.Dwusetna
rocznicaurodzin(2021)możesprzyjaćukonstytuowaniusięnowegowizerunku
poetymimowolnieprzewartościowującegolata60.Zachęcitomożebadaczylite-
raturydrugiejpołowyXIXwiekutudzieżliteraturypóźniejszejdowprowadzania
Vade-mecumwinneniżromantycznekontekstyantropologiczne.Lodyzostałyprze-
łamane...EwaPaczoska22wpisałapoetęwkontekstwspomnianejBdziewiętnasto-
wieczności”orazkrągBmalarzyżycianowoczesnego”.Pokazałaprzekonująco,żenoś-
naBaudelaire’owskaformułajesttuniedoprzecenienia,zewzględunato,iżrze-
czonalirykaeuropejskanieodwoływałasiędoprzeszłości(np.średniowiecznej),
mitów,fantazmatówczyantropologicznejutopii,alepróbowałainteligencko,cza-
semnawetintelektualistycznie,sprostaćswojejwspółczesności,tj.rzeczywistości
lat50.,60.XIXwieku,awwypadkuNorwida–równieżlat70.ipierwszychtrzech
latdekadynastępnej.Sprostaniejegowspółczesnościtowszakdomenarównieżau-
toraPanaGeldhaba.
Trzebazauważyć,żetozażyciaFredry,wlatach60.XIXwiekuweFrancji,po-
jęciemodernitestałosię–przedewszystkimzasprawąThéophile’aGautiera–
artystycznąoczywistością.Nowegotyputwórca,wspomnianyBmalarzżycianowo-
czesnego”,miałbyćartystąprzyszłości.Norwidwłaśniewpierwszejpołowielat60.
uległnowejestetyce,abyłtoswegorodzajuwyrokśmierci,ponieważ–tuodwołam
siędoksiążkiPaczoskiej,Śladaminowoczesności–Bnowoczesnośćnosiczęsto
wpostyczniowejPolscestempelobcości”23.Norwidrozpaczliwiewiązałnowąeste-
tykęzkategoriąprawdy,mówiącżeprawdatajestBciemna”(atakkrytycynazywali
jegopoezję),gdyżobejmujeżycie,którejestBrzecząciemną”–wznaczeniuniepod-
dawaniasięprostymformułom(wszczególnościtymspodznakumistykitypuro-
mantycznego).Toparadoks,żeFredro,jakżeantynomicznie,skutecznierozjaśniał
ówczesneżycie,ironizującróżnorakiezjawiskaspodznakuziemiańskiegoifeu-
dalistycznegoobyczaju.
Spośróduznanychbadaczyliteraturyromantyzmuprzełomudokonałw2016
rokunieodżałowanyJacekLyszczyna,którywksiążceCyprianNorwid.Poetawie-
kuXIXwposzczególnychanalizachporównawczych(Kultsztukiiartysty,Norwi-
dowskasemiotyka,Dziewiętnastowiecznetęsknotyzamecenatem,Ucieczkaod
romantyzmu)oddalapoetęodromantykówwłaśnienarzeczwizerunkuciągłości
dzieła,którewlatach60.dopierozyskiwałoeuropejskirozmach,corazwyraźniej
uniwersalizującwątki,którewromantyzmienosiłyznamionakresowych,albopo-
21WybórdramatówNorwidaokresudojrzałegozewstępemirozległymikomentarzamiKazimierzaBrau-
naukazałsięwramachpopularyzatorskiegocykluOssolineumw2019roku.
22Zob.E.Paczoska,PrawdziwykoniecXIXwieku.Śladaminowoczesności,Warszawa2010,s.17-23.
23Tamże,s.23.
