Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
zaśjestmowaotym,żelepiejbyćBpachołkiemostatniegowyrobnika”,któryledwie
jestwstaniewyżyć,niżBpanowaćjakMonarcha,nadnarodemumarłych!”26.Otóż,
wperspektywieromantyzmupolskiegota–przyświecającacałemucyklowijako
dziełuBzwrotukoniecznego”wpolskiejpoezji–antynomiajestniezrozumiała.
JeżelijednakusytuowaćjąnatledyskusjiestetycznychParyżalat60.oparnasi-
stowskiej27głównieproweniencji,jawićsiębędziejakooczywista.Dosadniemożna
byująćtotak:lepiejbyćpoetąwyklętymniżbyćwieszczem(BMonarchą”)narodu,
któryniestanowiżywejtkankicywilizacyjnej.CzyabynapewnoAleksandraFredry
niedotyczywjakiejśmierzerównieżsyndromwyklęcia?
WażnącechąBmalarzażycianowoczesnego”jestto,żepoetataki–Norwidpod
tymwzględemjestwięcejniżcharakterystyczny–krytykujeswójnaród.Ściślej
mówiąc,poetanowegotypustarasiębyćobiektywny.Dlategowdrugimmotcie
poprzedzającymVade-mecummamyprzywołanielordaGeorge’aByronaztwier-
dzeniem,żeBnajgenialniejszy”jestten,ktoBpsujesmakswegonarodu”(aniegoBuk-
ształca”28).Idalej–jestzarzut,żepoetówjestnadmiar,zaśpoezji...niema.Znowu
Norwidjest,jaktosięczęstookreślało,Bniejasny”,boromantyzmpolskiuczynił
poezjęnieomalwszechobecnąmowąParnasu,mowąwielkichznaczeń.Jednakże,
weseistycznymDoczytelnikaautorVade-mecumpisze,żesztuka(ipoezja)powin-
nystanowićjedynie–podkreślam–organicznącząstkężyciakulturowego.Tawięc
niepowinnabyćwielka,bowtedytraci,jaktozostałotampowiedziane,nasztuce
samej–wjejestetycznejiumysłowo-moralnejodrębności.Paradoksalnie–czy
autorZemstynieprzeczyłpodobnietegotypuwielkimdziełomitymsamymnie
negowałwielkościpozornej,boniestanowiącejbezinteresownejinaturalnejczęści
kulturowegoicywilizacyjnegożycia?
Cojednakpozostajetuuderzającewperspektywierozważańpoświęconych
dekadzie,któranaziemiachpolskichprzebiegłapodznakiempowstaniastycznio-
wego?Tomianowicie,żeowezałożeniaideowe,któreestetycznąklamrąspinają
Vade-mecum,sformułowałNorwidwroku1865.Samzaścykl,którystanowiot-
warteoknonapoezjępolskąXXwieku,jestnajwybitniejszymdziełempolskiejpo-
ezjilat60.XIXwieku.Cojednakważneszczególnie,cykltenwwymiarzehisto-
rycznoliterackimjestzrozumiałyjedyniepoczęści,jeślioderwaćgoodspecyfiki
estetyczneji,szerzej,kulturowejtamtejdekadywdziejacheuropejskiejkultury.
CzytanieNorwidawperspektywielat60.XIXwiekuokazujesięwięcnasząhuma-
nistycznąkoniecznością–jeślitylkoniechcemyprzyczyniaćsiędopowiększania
słynnejBciemności”dziełapoety.
Romantyzmspodznakuomnipotencjihistorycznoliterackiejczynizatem,jak
ustaliliśmy,krzywdęNorwidowejwielorakościiwieloskładnikowości.Literatu-
roznawczadekonstrukcjawwypadkutegopoetyjestkoniecznością,gdyzważyć,
żetęsknotadowielkichcałościjestnaturalnąskłonnościąludzkiegoumysłu29.To
samojednakodnosisiędoFredryjakowielkiegooutsideraromantyzmu.Czynnik
26C.Norwid,Vade-mecum,wtegoż:Pismawszystkie,oprac.J.W.Gomulicki,Warszawa1971,t.II:
Wiersze,s.7.
27ZagadnieniepowiązaniapoetykiNorwidowegodziełazparnasizmemopracowałaAnnaKrasuska.Jej
dysertacjadoktorskanosiłatytułCyprianNorwidwperspektywieparnasizmufrancuskiegoizostała
obronionawmaju2018roku.Zob.również:A.Krasuska,W.Rzońca,Parnasizmfrancuskiapoezja
CyprianaNorwida,Warszawa2018.
28C.Norwid,Vade-mecum,dz.cyt.,s.7.
29Tradycyjnełączenieprawdyzcałością(takcharakterystycznedlaromantycznegoidealizmuGeorga
WilhelmaHegla)powinnobyćwwypadkuhybrydowegoNorwidaprzezwyciężone.Derridanamiejsce
porządkulogocentrycznegozaproponował–rzecmożna,dyslokacyjny–porządekgrammatologiczny.
WjegowypadkuhistorycznoliterackieBorbity”osłabiałybysię,wzajemniepozostającwzwiązkachnie-
zgody.Por.T.Rachwał,T.Sławek,Maszynadopisania,dz.cyt.,s.204in.
