Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
ŁukaszTischner
niadonowejsytuacjicharakteryzującejsięzwiązkamimiędzynarodowymi
imiędzyjęzykowymi”34.
PowieśćrodzisięnagruzachwieżyBabel.Konfrontacjawielujęzyków,róż-
nychkultur,comożnanazwaćzderzeniemrozmaitychntranscendentalnych
punktóworientacyjnych”,osłabiaznacznieichgrunt,czylijakąśracjęostatecz-
ną.Odtądpodmiotstajesięnjedynymnosicielemsubstancjalności(ł)”35.Dla-
tegoteż,jakujmujetoLukács:nPowieśćjest(ł)epopejąświataopuszczonego
przezbogów(ł)”36.
WedleBachtinapowieśćzrodziłasięześmiechu.Jakwiadomo,śmiech
wkoncepcjiautoraTwórczościFranciszkaRabelais’gojestczymśróżnymodiro-
nii.Rosyjskibadaczmówionimwkontekściekarnawałowejkulturyludowej.
Swobodnaibezpośredniaekspresja–wswojejistociebezrefleksyjnaipozba-
wionaelementugry–pozwalawyswobodzićsięzkieratuoficjalności.Bachtin
uwypuklaradosnyitwórczymomentśmiechu,któryodsłaniaistnienieświa-
taautentycznegoiwłasnego37.Wykraczającniecopozateoriębadacza,można
wysunąćhipotezę,żeśmiechpoprzedzaironię–tojakbyironianieświadoma
samejsiebie.TwierdzenieBachtinazatem,głoszące,żekarnawalizacjaświado-
mościtozjawiskopoprzedzająceiprzygotowującewielkieprzewroty(również
naukowe),należałobyuzupełnić.Dopieroironiajakorozmyślnezaprzeczenie
zastanychprawdumożliwiaprzewroty.
Bachtinwskazujenafamiliaryzacyjnąfunkcjęśmiechu.Światprzedstawio-
nypowieścijestbliskiodbiorcy:
powieśćpowstawała(ł)wtokudestrukcjiepickiegodystansu,kiedyśmiechpozwalał
naspoufaleniesięzeświatemizczłowiekiem,naobniżenieprzedmiotuprzedstawienia
artystycznegoiumieszczeniegowwymiarzebieżącej,współczesnejrzeczywistości38.
Lukácszkoleipostrzegaironięjakonekrandobrotliwejlubzłośliwejdziałal-
nościdemonów(ł)”39.Ironiabowiemoznaczanegatywnąwolnośćodbogów.
AutorTeoriipowieścipojmujeironiętragicznie,azarazemheroicznie–towyraz
nowejsytuacjiwświecie,wktórejwrazzrozwojemwolnościwzmogłosiępo-
czucieobcości.
34M.Bachtin,dz.cyt.,s.546.
35G.Lukács,dz.cyt.,s.26.
36Tamże,s.80.
37Zob.M.Bachtin,Wstęp,[w:]tegoż,TwórczośćFranciszkaRabelais’go,przeł.A.iA.Goreniowie,
Kraków1975.
38M.Bachtin,Epos…,s.579.
39G.Lukács,dz.cyt.,s.83.
