Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
odrzeczywistości.Operująonepojęciemdobrarzeczywistego,ponieważ
jedynietakiedobromogązagwarantować:ijedynietakiedobro(empi-
ryczniedowodliwe)możebyćprzedmiotemzewnętrznychroszczeńjedno-
stek7.Naturalnie,językpolitykizawierateżinne,Uformalne”kategorie:
jednaksprawiedliwość,równość,wolnośćitd.mogąizgołamusząbyć
stalekonkretyzowane.Otosprawiedliwośćmożebyćcelemidobrem
ogólnospołecznym,azdrugiejstrony-przymiotemjednostkizdolnej
rozstrzygaćotym,cokomunależne.Najbardziejprzejrzysterozumienie
dobrawwarunkachetycznychizarazempolitycznychzawdzięczamyAry-
stotelesowi:Udobremjestto,czegopragnieikuczemudążypodmiotna
pożytekwłasnybądźcudzy.Użytewtakimznaczeniupojęciedobrastaje
sięzasadąetykiorazpolityki”8.
Niezależnieodmnóstwadóbrrzeczywistych,którychzdobyciewciąż
przekraczamożliwościwieluznas,współczesnyczłowieknadalżywi
7Zewnętrzneregułyprawneregulujątesposobyzachowaniaizaspokajanialudzkichpotrzeb,
któremającharakterUfaktyczny”resp.Urzeczywisty”.Określenietoodbiegaodszerokiej,filozoficznej
paletyUfaktów”,doktórychzaliczanesąwszystkiezdarzeniawświeciematerialnymispołecznym,
zachodzącenazewnątrziwewnątrzpostrzegającegoświatpodmiotu,wtymtakżetzw.faktyspołecz-
ne(np.ustneuzgodnieniemiędzydwomaosobami,brakkomunikacjimiędzywładząiobywatelami
itd.),faktypsychiczne(potrzebareligijna,wewnętrznedoświadczenieistnieniaBoga,cierpieniezpo-
woduurażonegopoczuciagodności,autorstwojakiejśidei,którąprzywłaszczyłsobiektoinny,atakże
Ufakt”owegoprzywłaszczenia),atakżefaktymoralne(powinności).Twórcyprawamusząprzyjmować
dośćszerokiespektrumfaktów:nieograniczasięonodoprzedmiotównaturalnych,stwierdzalnych
gołymokiem,leczobejmujeteżniektóreelementyświataUspołeczno-komunikacyjnego,wktórym
podmiotypojmująswojąsytuacjęodwewnątrz”(zob.W
.Kersting,Społeczeństwojakopostulat,tłum.
E.Nowak-Juchacz,w:P
.W
.Juchacz(red.nauk.),Principia.ForumPosnaniense,t.XXXVII-XXXVIII,
s.127-142).Prawnezagwarantowanieludziomnienaruszalnościtychelementówwtedy,gdyUnie
przejawiają”sięonezewnętrznie,stanowipoważnyproblem.Posłużmysięprzykładem:zasadydemo-
kratyczneprzyznająludziomuprawnieniedoposzanowaniawolnościsumieniaiwyznania,dopraktyk
iceremoniireligijnych.Nieuprzywilejowująaniniedyskryminująprzytymżadnejformyreligijności.
WtensposóbnadająonezzewnątrzuprawnieniadoczegośUwewnętrznego”iprywatnego,cojednak
niemusiznajdowaćwyrazuwrzeczywistościnaturalnejaninawetspołeczno-komunikacyjnej.Atoli,
możesięzdarzyć,żeczłowiekdoznaUwewnętrznej”obrazyswychrównieUwewnętrznych”uczuć
religijnychzestronyinnychosób,instytucji,mediówbądźorganówpaństwa.Przedstawicieleprawa
musząwtakimwypadkuUdaćwiarę”owymmetafizyczno-emocjonalnymfaktom,przykładającdonich
miaręwziętązporządkuinnejUfaktyczości”,tzn.panującegowdanymczasieidanymkrajuprawa.
Uznająonimoralnąszkodęzafakt;niezaprzeczająteżtemu,żeczyjeśobraźliwezachowaniespowo-
dowałowewnętrznyurazuosobyposzkodowanej.Niktniezaprzeczy,żeopisanasytuacjajestrzeczy-
wista;jednakstosowanedlajejzrozumieniakategoriefaktycznościsąumowne.
8M.Forschner,DasGute,w:O.Höffe(red.),LexikonderEthik,VerlagC.H.Beck,München1997,
s.121.Arystotelesuznałludzkiedobrojakotakie(anthropinonagathon)zaostatecznytelosnaszego
życia,woliidziałania,itozarównowwymiarzeindywidualnym(dobrojakocnota),jakikolektywnym:
indywidualnezoonpolitikonosiągabowiemmoralnądoskonałośćdopieropośródinnych,podobnych
sobie,Uwolnychirównych”jestestw(zob.tamże),odktórychnabywaetycznąwiedzęimiędzyktóry-
mirozwijasweetyczneipolityczneumiejętności.
19
