Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
XIX
semnieskończonym.Otóżtakietwierdzeniapoznajemy
przypomocyczwartejinajwyższejmetody,nazwanejprzez
Spinozęintuicyjną.Termintenniepowiniennamnasuwać
skojarzeńz„intuicją”taką,jakjąpojmująróżnedoktryny
antyracjonalistyczneimistyczne.Intuicjatotylkotyle,co
poznanierzeczyprzezjejistotę,czyliprzezdefinicję.Istnie-
jebogatawiedzaorzeczach,którąmożemyzdobyćwopar-
ciuosamąznajomośćpojęćtychrzeczy–wiedzaanalitycz-
na.Wystarczyznaćtreśćpojęcia„trójką”,abywiedziećna
pewno,żetrzykątywewnętrznekażdegotrójkątasąrówne
dwómprostym.Wiedzataniedotyczyjedynieprzypadków
takprostych,alerównieżznaczniebardziejzłożonych.Wie-
dzataniemożenasmylić,zawszejestprawdą,amimoto
zdobywamyjąbezdoświadczenia,namocysamejznajomo-
ścipojęcia.Awięc,jakSpinozapowiada,„prawdajestpro-
bierzemsiebiesamejifałszu”–kryteriumprawdyzawarte
jestwsamejwiedzyprawdziwej,mianowiciewznaczeniu
pojęćczysłów,przyktórychpomocywiedzętęwyrażamy.
Nietrudnodostrzec,jakwielkiesąsłabościtejspinozjań-
skiejnaukioprawdzie.Uniezależniaonawiedzęludzkąod
jejfaktycznychźródeł–doświadczeniaipraktyki–iunie-
możliwiatymsamympojmowaniepoznaniajakoprocesu
społecznego,historycznegoipraktycznego;szerzyłudzącą
wiaręwdoniosłośćabsolutnejiniedającejsiękwestiono-
waćwiedzyanalitycznej,sugerujączarazem–zresztąnieza-
leżnieodintencjiSpinozy–lekceważeniedlaempirii.Już
wepoceSpinozyteoriępowszechnejanalitycznościwiedzy
wykorzystaładoktrynaLeibnizadlauprawomocnieniado-
ciekańteologicznych,aidziśwkierunkachpozytywistycz-
nychteoriatastoinausługachdążnościdodeprecjonowa-
niawartościnauki.
