Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XVIII
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
stwierdzaćprawdziwośćwiedzybezdoświadczenia,namo-
cysamegotejwiedzysensu,niesąjednakpodmiotoweani
dowolneizpoczuciemoczywistościnicniemająwspól-
nego.
Jakkolwiekracjonalizmobufilozofówzawierawsobie
ostrzepodobne,wymierzoneprzeciwscholastyceireligii,to
jednaktylkoSpinozawysnuwazeswejdoktrynyiujawnia
publicznieowekonsekwencjeradykalne,obnażaukryte
wswoimracjonalizmieżądło,abyotwarcieugodzićnimwe
wszelkieobjawienie.
Spinoza,podobniejakDescartes,żądaodwiedzynietyl-
koprawdziwości,aleiużyteczności:żąda,byprowadziła
człowiekadoszczęścia,jakiedaje–mówiącjegosłowami–
„wiedzaojedności,łączącejduszęzcałąprzyrodą”.Próbu-
jetedydokonaćrównieżreformypracyumysłowejiwska-
zaćsposoby,któredotakiejwiedzynajpewniejmogąnas
zaprowadzić.
Wżyciuposługujemysięczteremasposobamidochodze-
niadowiedzy,aleniewszystkiesąrównieskuteczne.Itak,
uznawanieczegośnazasadzieautorytetujestsposobemzu-
pełniezawodnymibezużytecznym.Metodaindukcyjna,
którąSpinozapojmowałjakoindukcjęprzezprostewyli-
czenie,możenasoniejednympouczyć,aleniedajepewno-
ścipoznawczej,bonieujawniakoniecznościżadnej
zprawd,któreprzyjejpomocyzdobywamyinarażadlate-
gonabłąd.Inaczejmetodadedukcyjna,polegającanawy-
prowadzaniupewnychtwierdzeńzinnychnamocyregułlo-
giki:tuomylićsięniepodobna.Alenato,bytęmetodęsto-
sować,musimyuprzedniouznaćpewnetwierdzenia
wyjściowe,aksjomatyczne,którychjużdedukcyjniewypro-
wadzićznikądniemożna,jeślidedukcjaniemabyćregre-
