Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
XVII
OileracjonalizmKartezjuszawychodzizzałożenia,że
pierwszymijedynymbezpośrednimprzedmiotempoznania
możebyćdlarozumusamrozum,mianowiciejegowłasna
czynność,którejanalizaprowadzimyślicieladowszelkiej
innejwiedzy,punktemwyjściafilozofiiSpinozyniejest
stwierdzeniewłasnegomyśleniaiwłasnego–natejpodsta-
wie–istnienia,alestwierdzenieistnieniarzeczywistościze-
wnętrznejiodnaszejmyśliniezależnej:substancji.Stwier-
dzenietodokonanemabyćapriori,aleniewymagaono
żadnejuprzedniejwiedzyoistnieniupodmiotu.Tymsposo-
bemSpinozaodbieraracjonalizmowiKartezjuszajegoza-
wartośćsubiektywistyczną,dziękiktórejkartezjanizmstał
sięnastępniehistorycznymźródłem,jednymzgłównych
punktówwyjściowychsubiektywno-idealistycznejtradycji
całejnowożytnejfilozofii.
Oilewiarawmożnośćpoznaniaaprioriopierałasię
uKartezjuszanawierzewistnieniewiedzywrodzonej,ra-
cjonalizmSpinozywiedzęwrodzonąodrzuca,amożliwość
poznanianiezależnegoodempiriiuzasadniainaczej–przez
pojmowanieczłowiekajakoorganicznejczęściprzyrody.
OileracjonalizmKartezjuszaprowadzigodouznaniaza
kryteriumprawdyoczywistości,którafaktyczniemusibyć
uniegopojętajakosubiektywnepoczucieoczywistości(po-
nieważniepotrafionwskazaćsposobuodróżnieniatego,co
jestoczywiste,odtego,cosiętylkooczywistymwydaje,
itymsposobemwprowadzadoswejfilozofiiidealistyczny
wątekuzależniającyuznanieczegokolwiekzaprawdęod
czyjegokolwiekpoczuciasłuszności,awięcuprawomocnia
wszelkieprzekonanieludzkie,jeślitylkotowarzyszymu
podmiotowawiarawjegooczywistość)–otyleuSpinozy
kryteriaprawdy,choćimmanentne,choćpozwalające
