Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dębowa(jakbeczka)polskośćł
mamnamyślijejwielopokoleniowątrwałość,zawarowanąwprawie,jej
niezależnośćoddecyzjipolitycznejorazroztaczanąnadniąochronęideolo-
giczną,czyliuznaniejejprzezogółzarzeczniekwestionowanąizgołauświę-
coną.Zważywszyzaśnafakt,żewłasnośćprywatnagenerujewolnośćjed-
nostki,owolnościwautokracjachWschodumówićniepodobna.Natymże
Wschodziewieśniacyiwszelkiegorodzajuplebejusze,ciemniizabobonni,
klepiącybiedęnacodzieńiwypruwającysobieżyły,abymordercząpracą
związaćkonieczkońcem,anadewszystkoodpodmiotowieniprzynależno-
ściądoarchaicznychzbiorowościwspólnotwiejskich,problememwolności
jednostkigłowysobieniezaprzątaliinawetniewiedzieli,coonaznaczy.
Zkoleiludziezbliżenidowładcy,czyliurzędniczanomenklatura–wszelkiej
maścidygnitarze,wielmoże,wreszcieśredniejiniższejranginagrobiurokra-
ci”,podwzględemmaterialnymbezpośredniozależelioddespoty,odjego
łaskiiniełaski.Onprzydzielałimbowiemnietylenawetziemienaokre-
soweużytkowanie,ileterytorialnejednostkifiskalne,gdzienobdarowani”
nimiurzędniczybeneficjenciwykonywaliczynnościpoborcypodatkowe-
go.Pozebraniupodatkówzostawialisobieichczęśćjakowynagrodzenie
zadziałaniafiskalneorazinneczynnościurzędowe,któreimporuczono:
administracyjne,policyjne,wreszciewojskowe(obowiązeknrycerski”ciążył
przedewszystkimnaagrobiurokracji).Wrezultaciewklasęagrobiurokra-
tycznąwdespocjachOrientuniewcieliłasięjakaśtammiejscowapozaeu-
ropejskaszlachta,feudałowieudziwnieniprzezkolorytlokalny;agrobiuro-
kracistanowilinajzwyklejszysalariat,tyleżefunkcjonującywwarunkach
nadersłaborozwiniętychstosunkówtowarowo-pieniężnych.Swojepensje
pobieraliniewokienkuksięgowościaniniezkontawbanku,leczwformie
naturalnychdanin,zktórychpokaźnawiększośćwpływaładoskarbuauto-
kraty(oileurzędniczynpotentatziemski”ichniedefraudował,cozresztą
agrobiurokracjanagminniepraktykowała).Despota,mającwprzypadku
swoichdygnitarzyiurzędnikówdoczynieniazformalnymipoddanymi,
którychmaterialnieuzależniłodsiebie,mógłprzecieżwporywiepopędli-
wościnajznamienitszychnawetspośródnich–choćbycibujnieekspono-
walisymboleswojegoznaczenia–pozbawićmajętnościistrącićnadno
mizernejwegetacji.Bywało,żetrapionyzłymhumoremodnosiłsiędonich
zatencjąniewiększąniżdoeunuchów,kucharzylubodźwiernych.Carro-
syjski,PawełI,ująłchybanajlapidarniejsednosamowładztwa,mówiąc,że
arystokratąwjegoRosjijestten,zkimonraczyrozmawiać–idopókiraczy.
Powyższysynopsisistotnościowychznamiondespotyzmupoglądowo
zarysowujeodmiennośćabsolutyzmueuropejskiego.Monarchęabsolutne-
73
