Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HiSTORYCZNEDZiEDZiCTWOEUROPEJSKiEGOWSCHODU
23
wpołączeniuzkorzystnymiwarunkamipolitycznymispowo-
dowały,żerewolucjaprzemysłowapierwszejpołowyXIXwie-
kuprzyniosłaEuropieZachodniejekonomicznądominacjęnad
światem.
Wtymczasiewschodniaczęśćkontynentupozostawałapoza
zasięgiemzmianekonomicznychrewolucjonizującychgospodar-
kęistrukturęspołecznąEuropyZachodniej.Jedynieznajdujące
siępodpanowaniemAustriiziemieczeskieuległydopewnego
stopniaowymmodernizacyjnymimpulsom.Gdzieindziejsil-
napozycjaarystokracjiiszlachtyiidącaztymwparzesłabość
mieszczaństwapowodowałycorazwyraźniejszepozostawa-
niewtyle.PrzykładPolskijestpodtymwzględemznamienny.
JeszczewXVIwiekubyłaonapaństwemwielkimibogatym,
wniczymnieustępującyminnymmocarstwomeuropejskim.
Jejgospodarkaopierałasięjednakwnadmiernymstopniuna
rolnictwieinaeksporcieproduktówrolnych,zwłaszczazboża.
Monopolprawpolitycznychskupionywrękuszlachty,aprze-
dewszystkimdominacjapolitycznaiekonomicznaarystokracji,
wpołączeniuzrosnącąsłabościąwładzykrólewskiejpowodowa-
ły,żepozycjamieszczaństwaulegałapogorszeniu,podczasgdy
mieszczaństwozachodniejEuropyuzyskiwałorosnącewpływy.
Chłopipolscypodlegalicorazwiększemuwyzyskowiwwarun-
kachpoddaństwaipańszczyzny,gdynaZachodziestopniowo
stawalisięoniklasąwolnychrolników.WPolscepróbymoder-
nizacjitegosystemuprzyszłyzbytpóźno,bowostatnichlatach
przedostatecznymrozbiorempaństwa.WRosjiambitnąpróbę
przeszczepienianajejgruntzachodnichwzorówgospodarczych
iadministracyjnychpodjąłPiotrWielki,alejegonastępcyniepo-
szlitądrogą.WrezultacieRosja,będącuproguXXwiekunaj-
większąpotęgąmilitarnąwewschodniejczęściEuropyijedną
zpotęgświatowych,daleceniedorastaładoEuropyZachodniej
podwzględempoziomurozwojugospodarczegoicywilizacyj-
nego.KlęskiRosjiwpierwszejwojnieświatowej,awcześniej
wwojniezJaponiąw1904roku,byływpierwszymrzędziekon-
sekwencjązapóźnieniacywilizacyjnego,którestałosięudziałem
całejwzasadzieEuropyŚrodkowejiWschodniej.Niechodziło
tylkoozapóźnieniegospodarcze,chociażonomiałotunajwięk-
