Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
CZĘŚĆPIERWSZA:POCHODZENIEWIERSZALITANIJNEGO
traktatuKlemensa,ZachętaGreków,przywołanazostajegóraKitajron,miejsce
wystawianiasztukdramatycznych.Autorprzeciwstawiajejumiłowanąprzez
Bogagóręprawdy,naktórąwbiegająwtanecznympląsiewyznawcyChrystusa.
Możnawtymkontekściepodejrzewać,żenakońcutraktatuPedagog(napisa-
negoprzezkogoś,ktosambyłGrekiem,pochodzącymprawdopodobniezAten)
stopa,znanamiędzyinnymizpartiichóralnychdramatu(pierwotniewykony-
wanychwtrakcietańca),raczejniemogłabyćużytaprzypadkowo.Zakończenia
obudziełwydająsiębowiemwzajemniekomentować.Obatraktatykończąsię
epilogowymtańcem.WZachęcieGrekówjestonprzedmiotemopisu,wPeda-
gogu-podstawąlitanijnegorytmu.Nietylkowpierwszym,leczbyćmożetakże
wdrugimutworzewystępujewdwóchpostaciach-tańcapogańskichGre-
kówitańcachrześcijan,tańcadawnegoinowego,złegoidobrego.WZachęcie
Grekówprzeciwstawienietozostajeszczegółoworozpatrzonewplaniedyskur-
sywnymostatniegorozdziału.WPedagoguuwidoczniasięwpłaszczyźniefor-
malnej.Poleganakonfrontacjistosowanegowdramatachanapestuzopartym
nazupełnieinnychzasadachbliskowschodnimporządkiemlitanijnym.
Wtymdrugimtraktaciewyliczenieantonomazji,przechodzącenadużych
odcinkachtekstuwparalelizm,zostajenietylkonałożonenaanapest,lecztakże
potraktowanejakojemurównoważne,takjakbymogłosłużyćwjednakowym
stopniuzapodstawędowyznaczaniagranicywersów.Wrzeczywistościjednak
wświadomościodbiorcówwspółczesnychKlemensowiobaporządkimusiałyze
sobąrywalizowaćlubjedenznichmusiałbyćtraktowanyjakosztucznyideko-
racyjny.Schematdwóchwyrazównawers,któryprzypominaniektóreutwory
manichejczykówwjęzykukoptyjskimpisanewierszemtonicznym17,prowokuje
wręczdostawianiapytań,wjakisposóbhymnKlemensabyłwrzeczywistości
wykonywanywwielonarodowościowymśrodowiskualeksandryjskim.Czysto-
paanapestycznabyładlaówczesnychsłuchaczywogóleuchwytna?Czywol-
nouznaćobecnośćzasadylitanijnej,konkurencyjnejwstosunkudoattyckiego
metrum,zaargumentpotwierdzający,żemetrykakwantytatywnapotrakto-
wanazostałajakoprzeżytek-dotegostopnia,żemożnabyłoposługiwaćsię
niązrezerwą,zeświadomościąjejsztuczności,przypominanejjużtylkojako
dowódnawyczerpaniesięgreckichzwyczajówreligijnych?Spójrzcie,słuchacze
wAleksandrii,nadionizyjskiobrzęd,którycechujetakasamateatralność,jak
jegojęzykznieuchwytnymukłademsylabdługichikrótkichorazratunkiem
wpostacilicencjiwersyfikacyjnych(m.in.brachykataleksyorazzasadybrevis
inlongo),którymiposługujesięautor,byocalićmetrum18.
17Por.TorgnySäve-Söderbergh,StudiesintheCopticManichaeanPsalm-Book:Prosody
andMandaeanParallels,Almqvist&Wiksells,Uppsala1949,s.3inast.
18Por.Heszen,PaideiaKlemensaAleksandryjskiego…,op.cit.,s.130-131.
