Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
gorzędną,czytakiewołaniezprzeszłościpotraktujemyjakowyrazzaan-
gażowaniaipróbęobywatelskiejinterwencji,czytylkojakoopisstanu:
ważnewydajesięto,żeśladydziałańisposobówmyślenia,odnajdywane
wdawnejliteraturze,wskazująnandługietrwanie”wzorówkulturowych,
organizującychnaszrodzimysystemwartościiwarunkującychnasze
współczesnewybory.
CzytającprzedlatyprzytoczonyfragmentutworuKondratowicza,
niemogłamsięoprzećwrażeniu,żepowieściowyHenryktomłody
Sienkiewicz,wracającyzpodróżydoAmeryki,krytycznywobecStarego
Kraju,aleipowolizdającysobiesprawęztego,żezachwytynadpozor-
nieatrakcyjnymmodelemżyciazaoceanemłatwomożnasprowadzićdo
formułyncudzechwalicie,swegonieznacie”.Iżeto,cofascynowało
ludziwwiekudziewiętnastym,wcaleniemusibyćzupełnieprzebrzmiałe
dlaczłowiekawspółczesnego.Jeżelizatemniemalstolatpośmiercina-
szegonoblistywracamporazkolejnydojegotwórczości,todlatego,że
aktualnośćbardzowielupojawiającychsiętamspostrzeżeńnadalwydaje
misięuderzająca.
MyślowyhoryzontSienkiewiczabudowanyjest,moimzdaniem,
naideiświadomegokształtowaniapostawyobywatelskiej,identyfiko-
wanejzracjonalnąwspółodpowiedzialnościązalosynarodu.Lekturze
jegodzieł,wktórychzapośrednictwemżywychemocjipisarzapeluje
dorozsądkuiumiaru,wznacznejmierzezawdzięczamprzekonanie,iż
fundamentemspecyfikipolskiejmentalnościbyłyprzezwiekiwartości
wspólnotowe.Gdybywcelachoperacyjnychprzyjąćdawnytrójpodział
kulturynamaterialną,społecznąiduchową,towłaśniekulturaspołeczna
miaładlaPolakówznaczeniepodstawowe.Dwasymptomatyczneprzy-
słowia:nZakrólaSasajedz,pijipopuszczajpasa”oraznZastawsię,
apostawsię”,należałobywtymkontekścieodczytywaćniejakoaproba-
tę,alejakosygnałkrytyki,jakoostrzeżenieprzedbezmyślnąkonsump-
cją,przedskutkamiżyciaponadstan,przedodstępstwemodrodzimej
hierarchiiaksjologicznej.Wtakiejapostazjiupatrywanoprzecieżpod-
stawowychprzyczynutratysuwerenności.Oilewykrycieźródełnaro-
dowychnieszczęśćniewydawałosiętrudne,otylerekonstrukcjawarto-
ścizaniechanychnapotykałanacoraztowiększetrudności.Światludzi
wiekudziewiętnastegozmieniałsię;nowewynalazki,jakchoćbykolej
żelaznaczyoświetlenieelektrycznewpływałyznacząconarytmiprze-
-M20M-
