Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁI
FARMAKOLOGIAOGÓLNA
I-1.FARMAKOLOGIA–POWSTAWANIEIRODZAJELEKÓW
RafałOlszanecki
Farmakologia
Farmakologia(zgr.phármakon–lekilogos–wiedza)jest
naukąolekach,lekiemzaśnazywamysubstancję,która
zmieniafunkcjonowaniemateriiżywejwtakisposób,że
możetobyćwykorzystanewceluzwalczaniachoroby.
Istotąfarmakologiijestpoznaniemechanizmudziałania
lekunapoziomiemolekularnym,tkankowyminarządo-
wym,atakżecałegoorganizmuwkontekścieetiologii
ipatogenezychoroby,awięcodpowiedźnapytanie,
dlaczegolekdziałatak,jakdziała.Zrozumieniemecha-
nizmudziałaniawkontekściepatofizjologiichoroby
iindywidualnychróżnicpomiędzypacjentamipozwa-
lalekarzowiifarmaceucienaświadomeużycieleku,
racjonalnąocenępotrzebyjegostosowaniaipodjęcie
decyzjicodozmianwterapii.Tegotypuwiedza,nieza-
leżnieodregularniepublikowanychwytycznychlecze-
niaposzczególnychchorób,pozostajeniezbędnączęś-
ciąwykształceniamedykaifarmaceuty,atakżekażdego
uczonegobiorącegoudziałwprocesieopracowywania
nowegoleku.
Farmakologia,jakonaukaomechanizmachdziałaniale-
ków,jestnaukądoświadczalną–opartąnaeksperymen-
tachprowadzonychinvitrooraznamodelachzwierzę-
cych,natomiastuzupełnieniewiedzyomechanizmach
wpływulekównapatogenezęchorobyorazocenęsku-
tecznościlekuumożliwiajądanezbieranewczasieekspe-
rymentówmedycznychibadańklinicznychzudziałem
pacjentów(patrzniżej).Praktyczneaspektyzastosowa-
nialekówwklinicebadafarmakologiakliniczna,wzakre-
siektórejostatnio,napodstawiewiedzyuzyskanejdzięki
wykorzystaniuzasadmedycynyopartejnafaktachdo
analizywielkiejilościbadańklinicznych,wyodrębniłasię
farmakoterapiaopartanafaktach,zajmującasiękrytyczną
analiząskutecznościklinicznejidziałańniepożądanych
leków.
Corazwiększezrozumieniegenetycznychimolekular-
nychpodstawzmiennościosobniczejzarównowzakre-
sieetiopatogenezyschorzeńdotychczasuznawanychza
jednolite,jakiwzakresieodpowiedzinaleczeniedopro-
wadziłodopowstanianowychdziedzinwiedzyfarma-
kologicznej–farmakogenetykiifarmakogenomiki.Zkolei
nowoczesnaanalizaczynnikówdecydującychorozpo-
2
wszechnieniuikosztachstosowaniaposzczególnychle-
kówzaowocowałarozwojemfarmakoepidemiologiioraz
farmakoekonomiki.
Zwszystkichtychdziedzin,atakżezchemiilekówczerpie
farmacja,zajmującasięnaukowo-technicznymiaspek-
tamiopracowywaniaiprodukcjiróżnychpostacileków
orazwarunkamibezpiecznegoizgodnegozewskazania-
miichstosowaniawklinice.
Rodzajeleków
Istniejewieleklasyfikacjileków.Dlalekarzapraktyka
użytecznejestpogrupowanielekówwedługichzastoso-
wania.Dlacelówedukacyjnychinaukowychlekimożna
klasyfikowaćzewzględunaichstrukturęchemicznąlub
–wszerszymujęciu–budowę(np.zalekmożnawpew-
nymsensieuznaćwirusonkolitycznystosowanywte-
rapiiwybranychnowotworów),atakżezewzględuna
mechanizmdziałania.
Wujęciuklasycznymlekiembyłasubstancjadrobnoczą-
steczkowa(omasiecząsteczkowejniższejniż500Da),
obecniebardzodużoleków(ponad200zarejestrowa-
nych!)tolekiwielkocząsteczkowe–peptydy,białka
ikwasynukleinowe.Związanejesttozgwałtownym
rozwojemtzw.lekówbiologicznych(biofarmaceuty-
ków),czyliproduktówleczniczych,wktórychjedna(lub
więcej)zzastosowanychsubstancjiaktywnychzostała
wytworzonametodamibiotechnologicznymi.Lekiteto
najczęściejrekombinowanebiałka(np.enzymy,przeciw-
ciała),zwyklepoddanedrobnymzmianomwsekwencji
aminokwasowejlubwstopniuglikozylacjicząsteczki,
aczasemtakżesprzęgnięciuzłańcuchamiglikolupo-
lietylenowegowcelupoprawycechfarmakokinetycz-
nych(PEG,pegylacja).Dolekówbiologicznychmożna
równieżzaliczyćswoistełańcuchyRNAiDNA,także
wformieoligonukleotydów.Szerszadefinicjaterapii
biologicznychobejmujerównieżzłożoneproduktydo-
stępnenarynku,np.przeciwnowotworoweszczepionki
terapeutyczneopartenawirusachonkolitycznych(roz-
działVIII),wektorywykorzystywanewterapiigenowej
czykomórki(częstogenetyczniemodyfikowane),np.
wykorzystywanewmedycynieregeneracyjnejkomór-
kimacierzyste(patrzramka).Najbliższelataprzyniosą
