Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pogodadladonosicieli
25
rystaleobowiązywałodmomentujegouchwalenia.Żonatłumaczyłasię,żeuwięzie-
niemężabyłozastosowaniemustawnazistowskichidlategoniedopuściłasiężadnego
przestępstwa.Sądapelacyjny,doktóregoostateczniedoszłasprawa,orzekł,iżoskar-
żonajestwinnaspowodowaniauwięzieniaswegomałżonka,denuncjującgo,nawet
jeślizostałskazanynamocyustawy,gdyż-byprzytoczyćsłowasądu-«ustawaowa
byłaniezgodnazczystymsumieniemipoczuciemsprawiedliwościwszystkichnor-
malnychludzi».Rozumowanietopowtórzonowwieluprzypadkach,którezostały
ogłoszonejakotriumfdoktrynyprawanaturalnegoisygnałkońcapozytywizmu”.
Tazpozorubanalnasprawamożebyćuznanazawybitnyprzykładhardcase,ponie-
ważstałasięprzedmiotemsporupomiędzyprawnikaminietylkocodokonkretnego
rozstrzygnięciasądowego,leczwręczcodokonstruowanianajejbaziedwóchróż-
nychfilozofiiprawa.WyroksąduwBambergubyłwgruncierzeczytylkopretekstem
dopogłębionejdebatynatematistotyprawa-jejszerszetłostanowiłsłynnyarty-
kułGustawaRadbruchanatematustawowegobezprawiaiponadustawowegoprawa
opublikowanyw1946r.nałamachnSüddeutscheJuristen-Zeitung”.Tastosunkowo
niewielka,kilkunastostronicowawypowiedźjestuznawanazanajczęściejcytowane
opracowaniefilozoficznoprawneXXwieku6.Koncepcjaustawowegobezprawiaipo-
nadustawowegoprawa,zwanawewspółczesnejliteraturzenformułąRadbrucha”7,
składasięztrzechpodstawowychtez8:
Teza1:nKonfliktmiędzysprawiedliwościąibezpieczeństwemprawnymnależałoby
rozwiązaćwtensposób,ażebyprawopozytywnezagwarantowaneprzezustawodaw-
stwoiwładzępaństwowąmiałopierwszeństworównieżwtedy,gdytreściowojest
niesprawiedliweiniecelowe,chybażesprzecznośćustawypozytywnejzesprawiedli-
wościąosiągatakistopień,żeustawajako«prawoniesprawiedliwe»powinnaustąpić
sprawiedliwości”.
Teza2:nPrzeprowadzenieostrzejszejgranicymiędzyprzypadkamibezprawiausta-
wowegoaustawamiobowiązującymipomimoswejniesprawiedliwejtreścijestnie-
możliwe.Możnajednakzcałąostrościąwytyczyćinnąlinięgraniczną:tam,gdzieni-
gdyniedążysiędosprawiedliwości,gdzierównośćbędącardzeniemsprawiedliwości
odrzucanajestświadomieprzystanowieniuprawapozytywnego,tamtrudnomówić,
żeustawajestjedynie«prawemniesprawiedliwym»,gdyżtracionawogólenaturę
prawa.Niemożnabowiemprawawogóle,awtymprawapozytywnego,określićina-
6S.L.Paulson,OntheBackgroundandSignificanceofGustavRadbruch’sPost-WarPapers,nOxford
JournalofLegalStudies”2006/26(1).
7J.Zajadło,FormułaRadbrucha.Filozofiaprawanagranicypozytywizmuprawniczegoiprawanatury,
Gdańsk2001.
8G.Radbruch,GesetzlichesUnrechtundübergesetzlichesRecht,nSüddeutscheJuristen-Zeitung”
1946/5(za:M.Szyszkowska,Zarysfilozofiiprawa,Białystok2000lubJ.Stelmach[w:]T.Gizbert-Studnicki,
K.Płeszka,R.Sarkowicz,J.Stelmach,WspółczesnateoriaifilozofiaprawanaZachodzieEuropy,Kraków
1985).
