Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Kategoriatemporalności
żeporuszamysięwstronęprzyszłości.Jeślinatomiastilośćprzypadkowo-
ścibędziesięzmniejszać,kierunkiem,wktórymnastępujeruch,jestprze-
szłość(Polus-Rogalska,1999:335).Takierozwiązanieproblemu„strzałki
czasu”macharakterzdroworozsądkowy,zgodnyzpotocznymmyśleniem,
niejestnatomiastpopartedowodamizzakresufizyki.Nagruncietejnauki
wykształciłysiępóźniejwXXwiekutrzygłównegrupykoncepcjizwro-
tuczasu:kazualne—wywodzącesięzfilozofiiLeibniza,odwołującesię
dozależnościprzyczynowo-skutkowych(krytykowanezewzględunato,
żepozwalająjedynieustalićkolejnośćczasowąniejednoczesnychzdarzeń,
nieprzynosząnatomiastostatecznychrozstrzygnięćcodokierunku,wktó-
rympłynieczas),entropine—opierającesięnadrugiejzasadzietermody-
namiki,orazmodelekosmologiczne,wktórych„strzałkaczasu”związana
jestzkierunkiemrozszerzaniasięwszechświata.Choćuznajesię,żeżadna
zkoncepcjinierozwiązujebezspornieproblemu„strzałkiczasu”
,wszystkie
onezakładają,żeczasstanowicontinuumotwarte—gdybybowiemjego
biegbyłzamknięty,acyklepowtarzałysięsystematycznie,wówczaspojęcie
upływuczasustraciłobysens,niemożnabyteżustalićrelacjiuprzedniości
zdarzeńoraz„znajdowaniasiępomiędzy”(Szumilewicz,1964).
Nakoniecrozważańoliniowejkoncepcjiczasuwartozauważyć,żejestto
jednaztrzechteorii—obokczasurozgałęzionegoirównoległego—przyj-
mowanairozwianawlogicetemporalnej.Nagruncietejnauki,którapier-
wotniestanowiłanarzędziefilozoficznychrozważań,trudnoojednoznaczne
określeniewłaściwościczasu.Badaczepodzielenisąnazwolennikówczasu
ciągłegoidyskretnego,ograniczonegoinieograniczonego;problematycznajestteż
wspominanajużkwestiaokreśleniajegostruktury.Zakoncepcjąliniową
przemawiapotoczneprzyzwyczajeniedomyśleniasekwencyjnego(uzna-
jesię,żedwaróżneelementystrukturyczasowejsązawszeuporządkowa-
nesekwencyjnie).Ponieważjednakliniowośćniedopuszczaistnieniaróż-
nychwariantówprzyszłości,koniecznejestrozszerzeniestrukturyliniowej
iuzupełnieniejejorozgałęzienia(dokonywanewkierunkuprzeszłościlub
przyszłości).Połączenienatomiastobutypówstrukturyczasu—liniowej
rozgałęzionejlewostronnieiliniowejrozgałęzionejprawostronnie—daje
strukturęrównoległą,któramożebyćinterpretowanazjednejstronyjako
występowanieniezależnychodsiebieosiczasowych,zdrugiej—jakospo-
glądanienatęsamąośczasowązróżnychpunktówwidzenia.Fakt,żekaż-
daztrzechzasygnalizowanychkoncepcjiznalazłanagruncielogikitempo-
ralnejswerozwinięcie,świadczyowciążżywychdyskusjachnadstrukturą
czasu(Klimek,1999:18—22).
Chociażzarysowaneteorieprzedstawicieliróżnychnaukzdająsięprze-
mawiaćzaprymatemkoncepcjiczasuliniowegowewspółczesnychbada-
niachideprecjacjąkoncepcjicyklicznej,niezawszerozdziałmiędzynimi
jestmożliwy.Przekonująotymspecjaliścizzakresupsychologiitemporal-
