Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
MAŁGORZATABOROWSKA
przezpolicjęaustriackąwładzomtureckimizamordowanegow1798r.Wywodziłsię
zrodzinydośćzamożnegokupcahandlującegofutrami.Trzymanogowdomuponoć
zobawyprzedjanczarami,akiedyskończył10lat,wysłanodoTirnowoswTesalii,
gdzieuczyłsięuznanegowówczasikonomatamtejszegokościoła,JoanisaPezarosa,
początkówczytania,pisania,logikiigeometriiEuklidesa.Kumaspowiadałpóźniej
oswoimnauczycielu,żebyłoświecony,zwalczałzabobonyinauczałwduchuSokratesa.
W1797r.młodyKumasznalazłsięwKonstantynopoluwotoczeniumetropolity
LarisyDionizjosaKaliarchisa,szybkojednakporzuciłtozbytkonserwatywneotocze-
niefanariotów,jaknazywanoGrekówzamieszkałychwpobliżusiedzibyPatriarchatu
wdzielnicyFanar.ŹleteżczułsięwdomurodzinyIpsilandisów,uktórejwówczas
mieszkał.
Wroku1798zostałnauczycielemwszkolewLarisie,potemwTsaritsanieiwAm-
belakiach,wszędziewprowadzającnowemetodynauczaniainoweprzedmiotyzwłasz-
czaalgebręifizykę,którąstudiowałuuczonegolekarzaSpirydonaAsanisa.Jednocześnie
prowadziłintensywnąkorespondencjęzoświeconymiGrekami,takimijakwspomnia-
nyjużAndimosGazis,uczonyduchownyKonstandinosIkonomos(1780–1857)czy
JeorjosAfksendiadis.
***
Ambelakialiczyłyok.roku1780jakieś20tys.mieszkańców,miałycharaktermiej-
skiisporąautonomiępodpanowaniemsułtana.Słynęłyszerokozprodukcjijedwa-
biuirzemiosła.PosiadałypoważneliekupieckiewlicznychmiastachEuropy.Nic
dziwnegozatem,żeszkoławAmbelakiachnależaławówczasdonajlepszych.Nauczali
wniejEwjeniosWulgaris(1719–1806),wówczasjeszczezwolennikfilozofiiLeibniza
iLocke’a,późniejzażarciezwalczającymyśloświeceniową,iSpirydonAsanis.Odbyło
siętupierwszeszkolneprzedstawienieteatralnenaziemiachgreckich.
W1804r.AmbelakiaodwiedziłAndimosGazisizaproponowałKumasowi,by
wyjechałwrazznimdoWiedniaiwziąłudziałwopracowywaniusłownikajęzyka
greckiego.Kumas(wówczasdwudziestosiedmioletni)marzył,żebynpoznaćoświeconą
Europę”.WWiedniuistniała,itojużodXIIwieku,całkiemlicznaizamożnadiaspora
grecka,naprzełomieXVIIIiXIXstulecialiczącaok.5tys.Greków.Raportpolicji
austriackiejdonosił:nPośródwiedeńskichGrekówzauważasiędziałalnośćpodziemną,
prowadząonipotajemnepoważnenarady”4.
DobraszkołagreckadziałaławWiedniuodroku1770.Od1783przywilejJózefaII
pozwalałnaswobodnydrukksiążekgreckojęzycznych.nΕlnPSpig(Gazeta)braciPulio-
sówpierwszeczasopismogreckojęzycznewychodziłaod1790do1797r.,kiedyto
zostałazamkniętazadrukwywrotowychpieśniRigasaFereosa.Przedewszystkimjednak
odroku1811WiedeństałsięsiedzibąredakcjisłynnegonΕpPήgoΛόγiog(Hermes
4Cyt.[za:]Π.ΕVSπSKiδng,ΣDμβ0λ!lgigτήvμDστiκήvπvgDμ!τiκήvκ!lπ0λiτiκήvκlvησivτωvΕλλήvωvτηg
BiέvvηgπρότηgΕπ!v!στdσgωg[P
.Enepekidis,Przyczynekdo[poznania]tajnejintelektualnejipolitycznej
działalnościGrekówwiedeńskichprzedpowstaniem],Berlin1960.