Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
MAŁGORZATABOROWSKA
Wświecienieistniejenicsamoprzezsię.Każdezjawiskomaswojąprzyczynęinicniedzie-
jesiębezprzyczyny.Każdazmianazachodzizjakiejśnaturalnejprzyczyny.Wświecienieist-
niejeaniprzeznaczenie,aniprzypadek...Zniczegorodzisięnicinicginiewniczym;inaczej
mówiąc,wdostępnymzmysłamiizycznymświecie,zgodniezprawaminaturyniezachodzi
anisamoistnepowstanie,anisamoistnyrozpad;wówczasbowiemmusiałbyulecprzerwaniu
łańcuchnatury8.
Jednakwmieście,któreKoraisnazywałwswoichlistachnchlewopolis,gdziein-
nychksiążekpozamodlitewnikiemnieuświadczysz”,nnowinki”Kumasamusiałysię
spotkaćzpodejrzliwościąmieszczaniopozycjąkleru.PotępionyzambonyKumas
zmuszonyzostałdoustąpienia,ajegoszkołaporokuprzestałaistnieć.Kumaspodjął
walkęiw1810r.otworzyłnowąszkołęsłynneGimnazjumFilologiczne,istniejące
do1819.Wyposażyłjenawzórszkołyeuropejskiej(porazpierwszyprzeprowadzono
tamdoświadczeniafizyczneichemiczne).
WnHermesieWymownym”śledzonopilniepostępytejpierwszejnowoczesnej
szkoływSmyrniemieście,gdzieludnośćgreckaliczyłaok.25tys.mieszkańców.
ZdaniemKoraisagimnazjumtobyłojedynąszansąoświeceniaGreków.Wobawie,
czyKumaswytrzymagęstniejącąwokółniegoatmosferęwrogości,nieustanneataki
przeciwnikówjegometod,intrygikleru,Koraissamdodawałmuduchaibłagałoto
przyjaciół.Wmarcu1811r.pisałdoAleksandraWasiliu:nZrób,cowtwojejmocy,
żebyKumasniewyjechałzeSmyrny;zawszelkącenęniedopuść,byfilozofiapokonana
zostałaprzezhipokrytówifaryzeuszy!”(t.III,nr502,8XI1810).
Kumasprowadziłlekcjematematykiteoretycznejistosowanej,fizykieksperymen-
talnej,astronomii,filologii,filozofii(metafizyki,etykiiestetyki),ajegouczeń,wspo-
mnianyjużKonstandinosIkonomos,kaznodziejaiautorbarwnejparafrazySkąpcaMo-
lierawpotocznejgreczyźnie,wydanejwWiedniuwroku1816inależącejdopomników
piśmiennictwajęzykanowogreckiego,nauczałjęzykagreckiegoiautorówantycznych
(metodąKoraisainapodstawiejegowydań),retorykiipoetyki.(Wpóźniejszych
latach,niestety,IkonomosprzeszedłdoobozuprzeciwnikówKoraisa).WnHermesie
Wymownym”zsatysfakcjąpublikowanonawetrozkładylekcjiszkoły.Uczęszczalina
nietakuczniowie,jakilicznidorośliobywatelemiasta.W1811,czyliledwieporoku
istnienia,Gimnazjumliczyłojuż300uczniów.
Kumasrozwinąłwszechstronnąiintensywnądziałalność.Tłumaczył,pisałwłasne
dzieła,posyłałartykułydonHermesa”,prowadziłobfitąkorespondencję,brałczynny
udziałwgwałtownychdysputachisporachepoki.Był,podobniejakKorais,pionierem
szkolnictwapowszechnego.
adennaródświataniemożebyćzwanyoświeconymaniniebędziesiędo-
brzemiał,jeśliwnimjednostkijenonielicznedostąpiływykształcenia,awiększajego
częśćbłąkasięwmrokachnieuctwa...”pisałwewstępiedoksiążkiΧημgl!gSπitoPή
(Skrótchemii)z1808r.GorącopopierałKoraisawstaraniachousunięciezeszkoły
naChioskonserwatywnegotradycjonalistyAtanazjosaPariosa.Zentuzjazmemprzyjął
8K.KońPog,Σύvτ!γμ!φiλ0σ0φl!g[Systemfilozofii],t.I–IV,Wiedeń1818–1820,t.III9,s.113.