Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nowogrecy:rozpieszczonedziecilhellenizmu?
37
tego,żezasypywałaprzepaśćmiędzyantykiemiwspółczesnością,czegodomagałasię
historycznanarracjanarodowa,jednocześnietworzyłapewnąimaginacyjnąprzestrzeń,
wktórejmoglirozpoznaćsięGrecywszystkichorientacjiiwarstwspołecznychza-
równozapatrzeniEuropęwielbicieleantyku,jakieurosceptyczniczcicielewschodnio-
-chrześcijańskichgreckichkorzeni.Wydawałobysię,żewrazzdoktrynąPaparigopulosa
narchetypicznydylemat”Nowogrekówzostałzneutralizowany.Nicbardziejmylnego,
oczymświadczychociażbyfakt,żewostatnichdwóchdekadachXIXw.,kiedyidea
jednościgrecko-chrześcijańskiejkulturywrazzgreckimirredentyzmem(tzw.Wielką
Ideą57)święcąswójtriumf,tzw.nproblemjęzykowy”pozostajeciąglenierozwiązany.Nie
tylkoniewyciszasię,alenabieranowegoimpetu,przekształcającsięwistnąwojnędo-
mowąmiedzyliteratamiiintelektualistami.Próbęwyjaśnieniategoparadoksuzostawię
nainnąokazję.
IdeologiairredentygreckiejpodnazwąWielkaIdea,mimoniemalżekarykaturalne-
godystansumiędzywielkościąjejroszczeńisłabościąpaństwagreckiego(amożedzięki
niemu?),odegrałapozytywnąrolęwprocesienarodowotwórczymirzeczywiściemożna
powiedzieć,żeGrecypodkoniecXIXw.bylijużuformowanymnarodem.Jednakże
WielkaIdea,zarównojakoideapolityczna,jakteżjakoideologianarodowaupadławraz
zprzegranąwojnązTurcją,którąsymbolizujetzw.KatastrofaMałoazjatyckazroku
1922.Nowogrecyzostalizmuszenidoprzeformułowaniatożsamościnarodowej.Upa-
dekWielkiejIdeiodczuliniektórzyjakoutratęgruntupodnogami.Itakrozpoczęłasię
nanowowielkadebatanatemattożsamościnowogreckiej.Najbardziejpłodnymoment
osiągnęłaonawlatachtrzydziestychXXw.,kiedyudziałwniejwzięlim.in.dwajprzyszli
nobliścinowogreccyJorgosSeferisiOdiseasElitis,aletakżeNikosKazantzakisczy
JorgosTeotokas.JakbumerangpowróciłopytanieRenierisa,któreprzypomnijmy
brzmiało:CzymjestGrecja?WschodemczyZachodem?
Uczestnicytejpasjonującejiniezwyklepłodnejintelektualniedebatywprzeważa-
jącejwiększościwyrażaliproeuropejskiestanowisko,lecztymrazemgłównątroskąbyło
ukazanie,jakująłtoDimitriosTziowas,ncomożeprzeciwstawićGrecjakulturowemu
hegemonizmowiEuropy”orazprzypomnienieEuropie,żepróczklasycznejGrecjiist-
niejetakżeGrecjawspółczesna58.Innymisłowy,wtejhistorycznejdebaciezastanawiano
się,zczymswoiście(nowo)greckimmogąwystąpićGrecy,bystaćsiępartneremEuropy,
bezkoniecznościbezustannegoodwoływaniasiędostarożytności,atakżebezzaklesz-
czaniasięwetnocentryczniezorientowanejproblematyceitwórczości.Dobrzeoddają
charaktertejtroskisłowaElitisa,wspominającegopolatachtamtegorącedyskusje:
57WielkaIdeabyłanacjonalistycznąiirredentystyczniezorientowanąideą,stanowiącąbusolęwewnętrz-
nejizagranicznejpolitykiGrecjiodpołowyXIXdolatdwudziestychwiekuXX.Głosiłaona,żeGrecy
zobowiązanidowyzwoleniaziemzamieszkałychprzezgreckąludnośćidostworzeniaWielkiejGrecjize
stolicąwKonstantynopolu.
58Δ.Tciόβog,Oiμgτ!μ0ρφώσgigτ0Dgθviσμ0ύκ!iτ0iδg0λόγημ!τηggλληviκότητ!gστ0μgσ0πόλgμ0
[D.Tziowas,Przemianymyślinarodowejorazideahelleńskościwokresiemiędzywojennym],Ateny2009,
s.40.NatematdebatyorazstanowiskaNikosaKazantzakisawtejsprawiepolskiczytelnikmożezajrzećdo:
I.Wrazas,ZbawcaBoga.KuszeniaNikosaKazantzakisa,Wrocław2009,s.370–375.