Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
ILIASWRAZAS
Byłtojedynysposóbbyśmysięponowniestali,myGrecy,Europejczykami.Przeznaszwkład,anie
przezzapożyczanie59.
WszakjakzkoleigorzkozauważyłSeferiswizytówkągreckiejsztukiniemogą
byćneoklasycznebudynkiAkademiiwAtenach.Byćmożedodawałneuropejski
hellenizm”znajdujesięwkryzysie,alengreckihellenizm”,niechmiwolnobędzietak
sięwyrazić,niewytworzyłsięjeszczeinieposiadłswojejtradycji60.
Najciekawszeprzytymokazałysięteprzedsięwzięcia,wktórychdążyłosiędosynte-
zyWschoduiZachodu.Takiejpróbydokonałnp.NikosKazantzakis,którywsprzecz-
nościmiędzyWschodemiZachodemdostrzegłparalelęsprzecznościmiędzyżywiołem
dionizyjskimiapollińskim,usiłującpojednaćjeiuwznioślićdowymiaruświadomości
tragicznejtak,jakzrobilitostarożytniGrecywtragediiantycznej:
Wschódzeswojąwielościąwielkichniepokojówpisałzbezpośrednimkontaktemztajemniczą
istotąświata,zawszebędziedlaGrekaciepłą,mroczną,bogatąPodświadomością.Misjągreckiego
rozumubyłozawszeoświetleniego,zorganizowanieiuczynienieświadomym.Kiedymusięto
udało,stworzyłto,conazywamygreckimcudem.Wschódjesttym,coamorficzne,greckizaś
rozumbyłzawszesiłą,którakochałaiposzukiwałajednego:formy.Naszymobowiązkiemjest
nadaćformętemu,coamorficzne,iuczynićzewschodniegokrzykulogos.Niemożemywyrzec
sięaniWschodu,aniZachodu;obieprzeciwstawnesiłyistniejąwnasgłębokoiniemogąsięod
siebieoderwać.Jesteśmyzmuszeni[...]stworzyćtrudnąsyntezę.Wprzeciwnymwypadkubędziemy
niewolniczotkwićwagonii61.
ZdaniemKazantzakisawobecstarożytnychGrekównależyutrzymaćpostawęgod-
ności,pamiętaćbowiemtrzeba,żenieoniprzodkamilitylkowspółczesnychGreków,
leczcałejzachodniejkultury:
Niepowinniśmysięośmieszać,chlubiącsięstarożytnymi,jakbybylinasząwłasnością;anitrząśćsię
przednimi,jakbyśmybylipoddanymi.Przodkowieumknęlijużspodwładzypewnejziemiirasy,
przedwiekamijużprzeskoczylizGrecjidoZachodu,zmieszalisięznowymirasami,stworzylinową
kulturę,pokochaliikochająwszystkich,którzyichkochająiczują.Tylkodlanichgłęboko,
prawdziwieprzodkami[...]62.
59Zob.Ο.Ελńtng,Αv0iχτdχ!ρτid[O.Elitis,Otwartekarti],Ateny1987,s.572(cyt.[za:]Δ.Tciόβog,
Oiμgτ!μ0ρφώσgigτ0Dgθviσμ0ύ...,s.52,przyp.).
60r.ΣSlέpng,Δidλ0γ0gπdvωστηvπ0lηση,s.101.
61N.KocoVtcάKng,OM0ρidg[N.Kazantzakis,Morea],[w:]idem,Τ!ξiδgύ0vτ!g.Ιτ!λl!-ΑlγDπτ0g-Σivd
-Ιgρ0Dσ!λήμ-Κύπρ0g-OM0ρidg[Podróżując.WłochyEgiptSynajJerozolimaCyprMorea],
b.m.,b.d.,s.329.WtymsamymmniejwięcejduchupisałKazantzakiswswojejnautobiografiiduchowej”
pt.RaportdlaElGreco:nTragicznajestsytuacjaGrecji;obowiązekdzisiejszegoGrekajestogromny;trzymana
swoichbarkachtrudnorealizowalnyobowiązek;nowesiłynadchodzązeWschodu,nowezZachodu,aGrecja,
zawszemiędzytymidwomaskonfliktowanymidążeniamistajesięponowniewirem.Zachód,podążającza
tradycjąlogikiidociekań,rzucasię,byzdobyćświat;aWschód,popychanystrasznymipodświadomymi
siłami,rzucasięiondozdobyciaświata;amiędzynimiGrecja,geograficzneipsychiczneskrzyżowanie
świata,maobowiązeknanowopogodzićtedwieogromnedążności,wynajdującsyntezę.Czyjejsięuda?
Święty,gorzkilos”(Αv!φ0ρdστ0vΓκρέκ0,s.211).
62Ibidem,s.328.