Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Naukowośćwiedzyekonomicznej
rodzajtajemnicy.Efektempoznaniasąróżnegorodzajusądyludzkie,któremogąbyć
prawdziwe,prawdopodobne,błędnelubmogąmiećcharakterświadomegokłamstwa.
Sądyprawdziwemogączasemmiećoczywisty(absolutny),ponadczasowyiponad-
lokalnycharakter(np.Usłońceświeci”20),alenajczęściejprawdziwośćjestwzględna
(kryterialna),dezaktualizującasię,jedno-lubwieloaspektowa.Charakterprawdziwo-
ścizależyodtego,czysądodnosisiędoprostegofaktu,procesu,współzależnościczy
złożonegodynamicznegosystemu.Wieloaspektowośćprawdyzawierasięwtym,że
sądymogąmiećpostaćuświadomieniaskończonegozbiorucechnaturalnych(fizycz-
nych)pewnychfaktów,alemogąmiećrównieżcharakteraksjologiczny,widocznyprzy
próbieoceny,żecośjestdobre,złeczybezznaczenia.Dokonywanyprzezludziwybór,
podejmowanedecyzjeidziałaniasąnajtrudniejszedoobjęciaprawdziwąoceną.
JanWoleńskiwswymobszernympodręcznikuzepistemologiiz2007r.21po-
święciłprawdzienajwięcejuwagi.Tenanalitycznyfilozofzawarłwnimiskrytykował
przykładypróbsystematyzacjistworzonychprzezfilozofówdefinicjiprawdy.Wni-
niejszymopracowaniucharakteryzowanietychróżnychdefinicjiniejestkoniecz-
ne,alewartouświadomić,jaktrudnodojśćdokonsensuwrozumieniusamejisto-
typrawdy,acóżdopierowypracowaćskuteczneuniwersalnezasadyformułowania
prawdziwychsądów.Jesttoszczególnieistotneutrudnieniewnaukachspołecznych,
zwłaszczawekonomii,gdzieniesposóbuciecodpróbdokonywaniaprawdziwych
ocenpostępowaniapodmiotówgospodarczych.JanWoleńskinieułatwiłżyciaeko-
nomistom,uświadamiającistnieniewepistemologiiialetejologii22takwieluodmien-
nychinterpretacjipojęciaprawdy.Byćmożeinterpretacjetesąnawyrostnazywane
teoriami,aichwyznawcymająprzesadnieUmarkowe”pozycjefilozoficzne.Wydaje
się,żeteróżneinterpretacjesądostrzeganiemtylkowybranychaspektówprawdy,
gdytymczasemmożnabyjescalićwjednąwieloaspektowąformułęmającąbardziej
praktycznycharakter.
Jakwskazująwspomnianiautorzy,istniejewieleteorii(koncepcje)prawdydzie-
lonychnaklasyczne(korespondencyjne,absolutystyczne)inieklasyczne[pragmatycz-
na,koherencyjna,zgodypowszechnej(konsensualna),ewidencyjna(oczywistościowa),
epistemiczna,deflacyjna,postmodernistycznaiinne].Inneklasyfikacjezawierają
podziałynakoncepcjeprawdy:teoretyczneiempiryczne,względneikryterialne23,
20
Niemożnanatomiastprzypisaćoczywistościstwierdzeniu,żenp.Udiabełjestzły”,gdyżnie
wiemy,czydiabełistniejeiczyczasemprzezUpomyłkę”niezrobiczegośdobrego(rozpali
ognisko).Poznanieprawdyjestczasemwprzenośniwiązanezdiabłem,gdyżmówisię,
żeUdiabełtkwiwszczegółach”.
21
J.Woleński,Epistemologia…,op.cit.
22AletejologiajestUnaukąoprawdzie”lubUteoriąprawdy”.Pojęcietozostałostworzone
wXXwieku,główniedziękirozważaniomHusserlaiHeideggera,którychdążeniembyło
odkryciefilozoficznychpodstawprawdyorazustalenieontycznychitranscendentalnych
warunkówjejmożliwości.
23Zagłównekryteriaprawdynajczęściejprzyjmujesię:oczywistość,doświadczenie,praktykę
lubpoznawcząużyteczność.
