Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
Naukowośćwiedzyekonomicznej
CennajestuwagaS.Judyckiego,żeodpojęciaprawdywsensiekorespondencyj-
nymdobrzejestodróżniaćpojęcieadekwatności.Korespondencyjnycharakterprawdy
wujęciuklasycznymjestinterpretowanywróżnysposób.Zanośnikiprawdybywają
uznawanealbowypowiedzi,albozdania,alboprzekonania,alboidealnetreści(sądy),
awjęzykuwspółczesnejangielskojęzycznejfilozofiianalitycznej–tzw.propositions,
czyliabstrakcyjnetworytreściowe,doktórychzmierzająwszystkieindywidualne
wypowiedzi,zdaniaiprzekonania.Możnateżtwierdzić,żerelacjaopisywanamianem
korespondencji(zgodności)jestunikatowa,tzn.charakterystycznadlaumysłujako
takiego,iżeniedasięjejdalejwyeksplikowaćzapomocąinnychterminówmenta-
listycznych,terminówfizykalistycznychczylogicznych28.Rewolucjenaukowezwią-
zanezpowstaniemmechanikikwantowejiteoriiwzględnościskłaniajądowniosku,
żewsporzeostatuspoznawczyteoriinaukowychlepiejuzasadnionewydajesiębyć
stanowiskoantyrealistyczneniżrealistyczne,toznaczy,żepowinniśmyakceptować
teorienaukoweraczejzewzględunaichempirycznąadekwatnośćniżprawdziwość
(czynawetprzybliżonąprawdziwość).Mechanikakwantowaskłaniadowniosku,że
zamiastoczekiwaćpewnościpredykcjipowinniśmywwieluwypadkachzadowolić
sięprzewidywaniemprawdopodobieństwarezultatupomiaru29.
Wśródnieklasycznychkoncepcjiprawdynajczęściejdyskutowanesąteorieprag-
matyczne,koherencyjne,konsensualne,ewidencyjneiepistemiczne.Wkoncepcji
pragmatycznejzazdanieprawdziweuchodzitozdanie,któregokonsekwencjemają
praktycznezastosowanie,zdaniepozwalającenadziałanieipoznawanie.Koncepcja
tazastępujewięcpojęcieprawdziwościpojęciemużyteczności.Wteoriikoherencyjnej
podstawoweznaczeniemawymógzgodnościmyślimiędzysobą(zdaniejestpraw-
dziwe,oilezgadzasięzinnymizdaniaminaszejteorii).Wkoncepcjikonsensualnej
prawdziwejestto,nacozgadzająsiędyskutanci(jesttokoncepcjaskrajnierelaty-
wistyczna,bokażdymawniejswojąwłasnąindywidualnąUprawdę”).Ewidencyjne
rozumienieprawdytoformułowaniezdań,któresąprawdziwewtedyitylkowtedy,
gdysąoczywiste.WedługR.Ziemińskiejepistemicznerozumienieprawdypolegana
jejzrównaniuzczynnościamipoznawczymi,takimijak:uzasadnienie,weryfikacja,
stwierdzanie,uznawanie,znaczenie.Prawdaniemożebyćpojętawoderwaniuod
możliwościjejrozpoznania,azatemprawdasprowadzasiędoweryfikacjiiuzasadnie-
nia.Niedasięprzeprowadzićweryfikacjibezzałożeniaprawdziwościpewnychzdań
(błędnekoło)30.
28S.Judycki,Oklasycznympojęciu…,op.cit.,s.3.
29A.Łukasik,Prawda,prawdopodobieństwo,niepewność–uwagioepistemologicznychkonsekwen-
cjachmechanikikwantowej,w:Obliczaprawdywfilozofii,kulturze,języku,red.A.Kiklewicz,
E.Starzyńska-Kościuszko,Olsztyn2014,s.54,http://pracownicy.uwm.edu.pl/aleksander.
kiklewicz/prawda.pdf(dostęp:5.06.2021).
30Zob.R.Ziemińska,Dwiekoncepcjeprawdyidwiewizjeświata.URocznikiFilozoficzne”2013,t.LXI,
nr3,http://zieminska.whus.pl/wp-content/uploads/2017/10/ZieminskaDwieKoncepcjePrawdy.
pdf(dostęp:6.05.2021).
