Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.2.Koncepcjeprawdy
45
atakżekoncepcjeprawdysyntaktycznejisemantycznej.Dużaliczebnośćtychteorii
niejestichatutem,gdyżrozważaniaipublikacjeoprawdziesprowadzająsiędowza-
jemnejkrytykiautorówposzczególnychteorii,formułowaniasztucznychpojęćirela-
cji,aczęstosątotylkociekaweigraszkimyśloweisemantyczne(takiejakparadoks
kłamcy24).Wtakpodstawowejdlaludzkiejświadomościsprawiepowinnosiędojść
dokonsensuiwypracowaniazasadmającychkonkretnąpraktycznąużytecznośćdla
wszystkichdziedzinidyscyplinnauki.Gdybyfizycy,biologowieczyekonomiścipole-
galinarozważaniachepistemologówoprawdzie,niepowstałabywiedzapozwalająca
stworzyćkomputer,antybiotykiczysystembankowy.Niemożnajednakoczekiwać
odepistemologówrzeczyniemożliwych,atakimibyłybyniewątpliwieżądaniaza-
proponowanianiepodważalnychogólnych(uniwersalnych)sposobówodkrywania
iformułowaniaprawdy.
Najstarszejestklasyczne(Arystotelesowskie)rozumienieprawdy.Arystoteles
wyjaśniałpojęcieprawdynastępująco:UTwierdzićoBycie,żenieistnieje,albooNie-
-Bycie,żeistnieje,jestfałszem;natomiasttwierdzić,żeBytistnieje,aNie-Bytnieistnie-
je,jestprawdą”25.Wteoriopoznawczymsformułowaniuśw.TomaszazAkwinumaono
bardzoprzystępneizrozumiałe,alebardzoogólne(wręczbanalne)brzmienie:UPrawda
zachodziwówczas,jeżelito,cojestwnaszymintelekcie,jestzgodnezrzeczywistoś-
cią”.BardziejprecyzyjnajestinterpretacjapojęciaprawdyS.Judyckiego(będącapara-
fraządefinicjiKartezjusza,LeibnizaiKanta):UPrawdawklasycznymujęciujestcechą
sądupolegającąnazgodnościpomiędzytreściątegosąduafaktem,doktóregotreść
tasięodnosi”26.JakstwierdzaR.Ziemińska,wXXwiekuzasprawątwórcówfilozofii
analitycznej,G.E.Moore’a,B.RussellaiL.Wittgensteina,spopularyzowanopojęcieko-
respondencjijakorzekomonajlepszegośrodkanaobjaśnieniepojęciaprawdywsensie
klasycznym,alepojęcietorównieżzostałosurowoskrytykowane.Polegałoonona
lansowaniuformułmyślowychopartychnaogólnejzasadzie,żeprawdziwośćpolega
nakorespondowaniu(zgodności)sąduzrzeczywistością.ZdaniemDavidaLewisako-
respondencyjnateoriaprawdyalboredukujesiędobanału,alboniejestteoriąpraw-
dy.Wwypadkuzdańofaktachprawdapoleganakorespondencji(zgodności)sądu
zfaktami,aleniejesttakwdyskursiematematycznymczymoralnym(gdzieniema
faktów).JaktwierdziM.Heidegger,fenomenzgodnościsądujestwtórny,apierwotny
jestfenomenjegoodkrytości27.Sporyoprawdęmogązatemdotyczyćtylkokwestii,
czymjestkryteriumprawdy,anietego,czymjestprawda.
24
Paradokskłamcy(paradoksEubulidesa)polegananiemożliwościzdefiniowaniapojęcia
prawdywobrębiejęzyka,doktóregotopojęciesięodnosi.Paradokstenilustrowanyjest
stwierdzeniemUjaterazkłamię”,cowobrębiedanegojęzykaoznaczasprzeczność,gdyż
wypowiedźjesttylkojęzykowopoprawna,awrzeczywistościoczyminnymjestmowa
(kłamstwo),aczymśinnymjeststanrzeczy(prawda).
25
R.Farber,Podstawowepojęciafilozoficzne,t.1:Filozofia–Język–Poznanie–Prawda–Byt–Dobro,
Kraków2008,s.64.
26
S.Judycki,Oklasycznympojęciu…,op.cit.,s.3.
27
R.Ziemińska,Współczesnekoncepcje…,op.cit.,s.21.
