Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.4.Strukturaimocwyjaśniającawiedzynaukowej
83
Podobniejakwnaukachprzyrodniczych,wnaukachekonomicznychrównież
należałobyrespektowaćzasadę,żeprawaekonomicznesąprawdziweiniemogąbyć
zakwestionowane.Wymógtenprawanaukowespełniajądlatego,żesątoprostere-
gułyopisującezachowanieizmianycechelementówrzeczywistościpodwpływem
różnychoddziaływań.Nadprawdziwościąnatomiastmożnasięzastanawiaćwodnie-
sieniudoteoriiekonomicznychitwierdzeńjednostkowychsystemowoopisujących
stanrzeczy.
Wnaukachekonomicznychwciążdyskusyjnejest,czymożnaformułowaćtwier-
dzeniaodpowiadającewymogomścisłychogólnychprawnauki,takichjak:nieogra-
niczonaogólnośćipowtarzalność,otwartośćontologicznaiepistemologiczna,we-
ryfikowalność,realnośćizdolnośćprzewidywania.Stwierdzenieistnieniadanego
prawaekonomicznegowymagatakiegosposobuobserwacji,którypozwalaziden-
tyfikowaćtoprawoponadwszelkąwątpliwość.Wrzeczywistościnieistniejąprawa
ekonomicznepodatnenaobserwacjęzmysłowączyzapomocąprzyrządów,takjakto
czynisięwnaukachprzyrodniczych.Domniemaneprawaekonomiczneniesąsymp-
tomamizjawisknaturalnych,leczsąlogicznymiprzejawamilubskutkamizachowań
jednostekludzkichbiorącychudziałwprocesachekonomicznychorazdecydujących
ofunkcjonowaniuinstytucjiisystemów.Oilezjawiskanaturalnecechujedetermi-
nizm,stabilnośćiprzewidywalność,otylezachowanialudzi(iichinstytucji)cechuje
niejednorodnośćiniepewność,aczęstożywiołowośćiniepowtarzalność.Sprawiato,
żewnaukachekonomicznychsłabesąpunktyodniesieniawformułowaniupraw-
dziwychtwierdzeń,gdyżbraktujestścisłychprawnaukowych,takichjakprawo
powszechnejgrawitacjiczyprawadynamiki.
Mimoodmiennościzjawiskekonomicznychodzjawiskprzyrodniczychnasuwa
sięrefleksja,żeniemalogicznychprzeszkód,byformułowaćniepodważalneogól-
neprzybliżoneprawaodzwierciedlająceistotęiprzebiegzjawiskekonomicznych.
Powstrzymywaniesięprzedformułowaniemtychprawmożebyćtłumaczonealbo
trudnościąwichdostrzeganiu,albotraktowaniemichjakotakoczywiste,żeażba-
nalne.Trudnośćdostrzeganiaprawekonomicznychjesttakasama,jakdostrzegania
prawfizyki,biologiiczychemii.Podobniejakbyłozodkryciemistnieniapierwiast-
ków,atomów,komórek,wirusów,genów,falelektromagnetycznychiinnychpostaci
materii,wdziałalnościekonomicznejdopieropodługimupływieczasumożnabyło
odkryćnietylkooddawnadostrzeganeobserwacyjnieformyiprocesyprodukcjioraz
wymiany(sposobywytwarzania,strukturyorganizacyjne,nakłady,koszty,przycho-
dy,ceny,podatkiitd.),lecztakżeniedostrzegalnewobserwacjibezpośredniejlogiczne
uwarunkowaniatejdziałalności(skłonnośćdoinwestycji,użytecznośćkonsumpcyj-
ną,pojawianiesięryzyka,cyklicznośćwzrostuitd.).Jestpewnymparadoksem,żena-
ukiekonomicznejużodzamierzchłychczasówmogłyopieraćsięnaobserwowalnych
podstawowychkategoriach(koszty,ceny,sprzedaż,przychody,zyski,podatki,inwe-
stycje)iformułowaćobiektywneprawanaukowe,podczasgdynaukiprzyrodnicze
dopieroodXIXwiekubyływstaniestworzyćzaawansowanepomysłyiinstrumenty
badawczepozwalającewykryćniewidzialnestrukturyifunkcje.
