Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wembrionalnejpostaci.JanBuridan,parokrotnyrektor
paryskiegouniwersytetu,sławnyzarównozbiograficznej
legendy,jakzrewolucyjnychpróbobalenia
arystotelesowskiejfizyki(teoriaimpetu),skłaniałsię
doprzekonania,żesens,jakinależyprzypisywaćteoriom
kosmologicznym,jestinstrumentalnyraczejniżopisowy:
niemówiąoneotym,jakijestświat,alepodają
praktycznewskazówkicodorachunkówiprzewidywań
ruchówciałniebieskich.Buridanusdziałałwtymsamym
czasie,coNicolasOresme,któryprawiedwastulecia
przedKopernikiempróbowałznaleźćargumentynarzecz
ruchudziennegoziemi.Wartootymwspomniećm.in.
ztejracji,żepierwszainterpretacjadziełaKopernika,
zawartawprzedmowieOsjandradojegodzieła,
podejmujewłaśniepragmatycznąifenomenalistyczną
interpretacjęheliocentryzmu(Koperniknieopisywał
jakobyrzeczywistejbudowyukładuplanetarnego,ale
zbudował,supozycyjnieniejako,konstrukcjęułatwiającą
obliczeniaastronomiczne).Pragmatycznainterpretacja
poznanianiebyłazresztąwkulturzechrześcijańskiej
nowością;spotykamyjąnierazwpismachmistyków,
którzy,przekonaniotym,żeskończonyrozumludzkinie
potrafiniczegoprawdziwego–dosłownieprawdziwego
–oBogupowiedzieć,ajęzyknasz,dostosowanyjeno
dostworzonegoświata,żadnąmiarąnienadajesię
doopisuabsolutu,traktowalitwierdzeniateologicznejako
wskazówkipraktyczneraczej,aniżeliprawdydoktrynalne;
to,cooBogumówimy,nieudostępnianamBoga,ale
polecatylko,byśmyoddawalimucześć;sątonormy
raczejniżsądy.
Możnapowiedziećtedy,żemyślśredniowieczna
zrodziła,wewłasnejkonwencjisłownej,fundamentalne
ideepozytywistycznejideologii,zmierzającedoustalenia
dlawiedzyograniczającychregułsensowności(charakter
analitycznylubbezpośrednio-sprawozdawczysądów).Nie
należyjednakowożprzypisywaćtemufaktowidoniosłości
historycznejprzesadnej.Większość„pozytywistów”
scholastycznychwywarławpływnaderograniczony
nabezpośrednioponichnastępującepokolenia,
